Cztery stany

Rzeczpospolitą, rozległą na ponad 800 tys. km kw., zamieszkiwało w jej rozkwicie ok. 10 mln osób. Formalnie rzecz biorąc, każda z nich należała do jednego z czterech stanów: szlachty, duchowieństwa, chłopów lub mieszczan.

Forum Pałac Stanisława Koniecpolskiego w Podhorcach, rycina Edwarda Gorazdowskiego z XIX w.

Zmiany w czasie. Lakoniczną prezentację społeczeństwa Rzeczpospolitej utrudniają zmiany zachodzące w ciągu ponad dwóch stuleci jej istnienia. Wspólne państwo, powstałe na sejmie w Lublinie, przynajmniej parokrotnie do końca swego istnienia, czyli do katastrofy rozbiorów, ulegało przekształceniom. Cezurą dzielącą okres świetności Rzeczpospolitej od jej stopniowego upadku była połowa XVII w. Wojny na Ukrainie, wojny z Rosją, potop szwedzki połączony z najazdami Siedmiogrodu i Brandenburgii, szły w parze z epidemiami.