Dom wielu narodów

Res publica, o której mówimy, okazała się Rzeczpospolitą już nie dwojga, lecz wielu narodów; republikańską wspólnotą narodów.

Jarosław Krysik, Marek Sobczak/Polityka Główne grupy etniczne RP w dobie jej największego zasięgu terytorialnego. Na mapie zaznaczono m.in. obszary zamieszkane przez przodków dzisiejszych Łotyszy, Estończyków i Słowaków. Grupy te nie wykształciły własnych społecznych i kulturalnych elit i nie były przez współczesnych postrzegane jako odrębne. Z tej racji nie zostały uwzględnione w głównym tekście.

Co to naród? Panorama kulturowa Rzeczpospolitej przypominała mozaikę, której elementy, choć niezależne od innych, pozostawały w ścisłym związku, wzbogacając całość. Nasze współczesne rozumienie pojęcia naród jest jednak zupełnie odmienne od ówczesnego. Pochodzenie etniczne nie było dla mieszkańca Rzeczpospolitej tak ważnym wyróżnikiem jak choćby stan, wyznanie czy lokalna tożsamość.

W epoce oświecenia, u schyłku I Rzeczpospolitej, pojawili się myśliciele głoszący istnienie wspólnoty ponadstanowej.