Dobrodziejstwo inwentarza. Dla oświeceniowców, pozytywistów, postępowców wszelkiej maści i szyderców jak Witold Gombrowicz, ta szlachecka ideologia XVII w. była irytującym anachronizmem. Głównym winowajcą bezwładu i upadku Rzeczpospolitej. Natomiast dla konserwatystów duch sarmacki to opoka swojskości niezafałszowanej przez cudzoziemszczyznę, matecznik polskiej tożsamości i patriotyzmu, dumy narodowej i poczucia wielkości.
W Europie natomiast kto nie musiał, ten mało o sarmatyzmie słyszał.
Pomocnik Historyczny
„Rzeczpospolita Obojga Narodów”
(100150) z dnia 01.07.2019;
Zmierzch i upadek;
s. 114
Oryginalny tytuł tekstu: "Sarmatyzm albo dwie strony głównego narodowego mitu"