Pomocnik Historyczny

Znikający punkt

Na skrzyżowaniu trzech dróg

„Kazimierz Odnowiciel wracający do Polski”, obraz Wojciecha Gersona z XIX w. Po najeździe na państwo Piastów czeskiego władcy Brzetysława Kazimierz odzyskał Śląsk w 1050 r., co potwierdził cesarz. „Kazimierz Odnowiciel wracający do Polski”, obraz Wojciecha Gersona z XIX w. Po najeździe na państwo Piastów czeskiego władcy Brzetysława Kazimierz odzyskał Śląsk w 1050 r., co potwierdził cesarz. BEW
W X w. na Śląsku zaczęły krzyżować się interesy Czech, Polski i cesarstwa; region pełnił rolę bufora i wymykał się władzy ościennych potęg.
Rekonstrukcja wielkomorawskiego grodu w Pohansku.CTK/PAP Rekonstrukcja wielkomorawskiego grodu w Pohansku.

Śląsk plemienny? Dzieje Śląska we wczesnym średniowieczu, a w szczególności okoliczności przybycia na te tereny Słowian, otacza mgła niejasności oraz przypuszczeń. Najdokładniejszych, wydawałoby się, danych o ich osadnictwie na tych terenach dostarcza spis sporządzony w połowie IX w. przez tzw. Geografa Bawarskiego, czyli jednego z mnichów z klasztoru St. Emmeran. Wymienia on zamieszkujących śląskie regiones: Dziadoszan na północnym zachodzie, Ślężan w środkowej części, Opolan na wschodzie i Gołęszyców na południowym zachodzie. W swym spisie podaje również dokładną liczbę grodów, którą dysponowało każde plemię. I tak najpotężniejsi mieli być Dziadoszanie (20 grodów) oraz Ślężanie (15). Późniejszy dokument cesarza Henryka IV z 1086 r. uzupełnia tę wiedzę o informacje na temat plemion Bobrzan i Trzebowian.

Na podstawie tych właśnie źródeł kolejne pokolenia historyków stworzyły obraz Śląska jako terytorium składającego się ze skupionych wokół większych osad organizmów plemiennych, które później Piastowie włączyli do budowanego przez siebie państwa. Ów scenariusz zakwestionował w ostatnich latach m.in. prof. Przemysław Urbańczyk, zapoczątkowując tym samym dyskusję na temat samego istnienia plemion. Według niego dominujący dotąd ewolucyjny punkt widzenia, zgodnie z którym małe plemiona łączyły się w większe, te zaś później tworzyły państwo, nie znajduje poparcia w materiale źródłowym. Idąc tym tropem, Śląsk nie byłby mozaiką plemion, ale tworzył względnie jednorodny językowo oraz kulturowo region, którego ludność prowadziła w miarę podobny styl życia. Przedstawiciele tzw. antropologii historycznej odczytując wspomnianego Geografa, wskazują, że reprezentował on punkt widzenia innej niż słowiańska kultury i, chcąc uporządkować obraz nieznanego sobie świata, opowiedział go poprzez kategorie geograficzne.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Śląska” (100153) z dnia 05.08.2019; Śląskie średniowiecze; s. 20
Oryginalny tytuł tekstu: "Znikający punkt"
Reklama