Pomocnik Historyczny

Potoccy

Małżonkowie Andrzej Potocki (zm. 1691) i Anna z Rysińskich (1640–97), malarz nieznany, przełom XVIII i XIX w. Małżonkowie Andrzej Potocki (zm. 1691) i Anna z Rysińskich (1640–97), malarz nieznany, przełom XVIII i XIX w. Muzeum Narodowe w Warszawie
Jedni Potoccy bronili Rzeczpospolitej przed nieprzyjaciółmi i reformowali ją, inni rwali sejmy i hańbili nazwisko rodowe targowicą.

Legendarny rycerz. Jeszcze niedawno dominował pogląd o pochodzeniu Potockich, jednego z najważniejszych i najmożniejszych rodów Rzeczpospolitej, ze wsi Potok w województwie krakowskim. Ostatnio Marian Wolski, autor solidnie udokumentowanej monografii rodu („Potoccy herbu Pilawa do początku XVII wieku. Studium genealogiczno-własnościowe”), dokonał rewizji tego poglądu, dowodząc, iż Potoccy wywodzili się od Pampickich z Pampic (Pępic) z powiatu chęcińskiego w dawnym województwie sandomierskim. Sami Potoccy uważają za swego protoplastę XII-wiecznego rycerza Żyrosława z Potoka koło Jędrzejowa, również z tego województwa.

ANHerb Pilawa

HERB: PILAWA

W polu błękitnym podwójny krzyż srebrny z połową ramienia u dołu. Ponoć rycerz Żyrosław wziął udział w wyprawie księcia Bolesława Kędzierzawego przeciwko Prusom w 1166 r. Obronił się przed dwoma atakami Prusów, a podczas trzeciego zabił ich wodza w pojedynku. Książę nagrodził go herbem: dwie całe poprzeczki symbolizują dwa odparte ataki, jedna niepełna – zakończenie bitwy.

Jak ustalił Bartłomiej Czarski, kształt rodowego herbu dał asumpt XVIII-wiecznym panegirystom do głoszenia chwały Potockich. Dla przykładu przytoczmy wiersze opublikowane w 1758 r. w kalendarzu dedykowanym wojewodzie bełskiemu: „Do trzech krzyżów trzy daję Potockim korony: Świętobliwość i Zacność z Męstwem dla obrony”.

DEWIZA: Scutum opponebat scutis (Tarcza przeciwstawiała się tarczy)

Kolejny dwuwiersz nawiązuje do motywu krzyża i orderu, który często przybiera taki właśnie kształt: „Krzyż Kawalerski broni wiary, królów, prawa, Doskonale to czyni Potockich Pilawa”.

Potoccy byli w dawnej Rzeczpospolitej rodem hetmańskim; wielu z nich piastowało buławy, angażowało się w obronę polskich granic, toteż anonimowy apologeta napisał: „Nie jedną z nieprzyjaciół wystawiacie iże Kawaleryję, potrójne więc dane wam krzyże”.

Pomocnik Historyczny „Wielkie rody Rzeczpospolitej” (100161) z dnia 17.02.2020; Rody magnackie; s. 52
Reklama