Śródziemne morze północnej Europy

Aż do czasu wielkich odkryć geograficznych w XVI w. wokół Bałtyku działy się rzeczy ważne dla całego kontynentu. Potem stał się on morzem lokalnym, ale nadal istotnym, głównie pod względem gospodarczym, dla sporej połaci Starego Świata.

Nazwa. Morze Bałtyckie to rozległy śródlądowy akwen, prawdziwe śródziemne morze Europy Północnej, wcinające się między główny masyw kontynentu a Półwysep Skandynawski. Duńczycy nazywają je Østersøen, Szwedzi – Ostersjön, Niemcy – Ostsee, Estończycy – Läänemeri, Finowie – Itämeri, Litwini – Baltijos jūra, Łotysze – Baltijas jūŗa, zaś Rosjanie – Bałtijskoje Morje. W angielskim, uznawanym w pełni zasadnie za uniwersalny sposób komunikowania się ludzi morza, to Baltic Sea.

Jest wiele hipotez pochodzenia nazwy Bałtyk. Być może tropy prowadzą do prasłowiańskiego słowa bolto, które oznaczało przestrzeń pokrytą wodą stojącą, bagno, moczary; nazwa przeszła w polskie błoto. Inni wskazują na prabałtyckie balt – biały (w lit. báltas, w łot. balts). Łacińską nazwę Mare Balticum wywodzi się od słowa balteus (pas, cieśnina; stąd germ. bälte, belti – pas, przepaska).

Pochodzenie. Jest to jedno z najmłodszych, przynależnych do Oceanu Atlantyckiego, mórz. Jego historia nie sięga dalej niż 12 tys. lat wstecz. Kiedy na północ zaczął cofać się pokrywający znaczną część kontynentu lodowiec, przed jego czołem gromadziła się słodka woda, tworząc tzw. Bałtyckie Jezioro Lodowe, zamknięte od zachodu, ale prawdopodobnie mające połączenie z Morzem Białym (nie można wykluczyć, że tamtędy przywędrowały na Bałtyk gatunki typowe dla Arktyki, np. foki). Ok. 8 tys. lat temu zaczęło ono wysychać, ale na skutek podniesienia poziomu Wszechoceanu połączyło się z Atlantykiem przez południową Szwecję. Jednakże uwolniona od gigantycznego ciężaru lodowca Skandynawia podnosi się (co trwa nadal!), więc połączenie z oceanem ponownie zostało przerwane.