Tacy dwaj pisarze, jak ci trzej, zdarzają się raz na stulecie. „Człowiek (…) jest stworzeniem obdarzonym zadziwiającą zdolnością przywykania do wszelkich warunków. Nie istnieje w przyrodzie nic takiego, z czym by się nie oswoił. Koń, pies czy mysz nie posiadają takich właściwości” – pisali na kartach wydanej w 1963 r. w ZSRR książki „Trudno być bogiem” bracia Strugaccy, Arkadij (1925–91) i Boris (1933–2012). „Widocznie Bóg, stwarzając człowieka, wiedział, na jakie męki go skazuje, dał mu więc ogromny zapas sił i cierpliwości” – podsumowywał tę obserwację jeden z bohaterów powieści.
Rosyjskich pisarzy, tworzących niepowtarzalny tandem, podobnie jak ich polskiego kolegę po piórze Stanisława Lema (1921–2006), ukształtowała II wojna światowa. Bracia stracili ojca podczas oblężenia Leningradu. Ich samych omal nie zabił głód. Lem, podobnie jak oni, pochodził z żydowskiej rodziny, co w okupowanym przez Niemców Lwowie oznaczało wyrok śmierci. Podczas ukrywania się i prób działania w polskim ruchu oporu widział dość okrucieństw, by utracić wiarę w dobro ludzkiej natury. Ale przystosował się i przetrwał. Strugaccy postąpili podobnie, usiłując po wojnie znaleźć dla siebie wygodne miejsce w totalitarnym państwie, które swym mieszkańcom wydzielało malutkie porcje wolności.
Lem początkowo próbował zdobyć ją jako lekarz, kontynuując rodzinną tradycję. Jednak wiarę w to powołanie stracił niedługo po rozpoczęciu praktyki w powojennym Krakowie, gdzie został wraz z rodzicami przesiedlony ze Lwowa. Swobodę i bezpieczeństwo w PRL odnalazł dzięki pisaniu. Zaczynał od opowiadań, by w 1951 r. oddać do druku swą pierwszą powieść SF „Astronauci”. Dzieło to było na wskroś socrealistyczne, ale odróżniało się od sztampowych powieści tamtych czasów tym, iż jego akcja toczyła się w przyszłości.