Moralna i nierozważna? Włodzimierz Borodziej, zmarły niedawno znakomity znawca historii najnowszej, w błyskotliwym wykładzie o sensach dziejów Niemiec w XX w., wygłaszanym w listopadzie 2015 r. na Uniwersytecie Warszawskim, zastanawiał się, jak Angela Merkel zapisze się w historii. Słuchali go wybitni prawnicy, historycy, politolodzy i dyplomaci, po czym głośno zastanawiali się, na ile pani kanclerz – wpuszczając późnym latem owego roku do Niemiec setki tysięcy uchodźców z Syrii – popełniła historyczny błąd, a na ile działała pod wpływem moralnego imperatywu związanego z piętnem niemieckiej przeszłości. Ten dylemat dobitnie spuentował prof. Adam Rotfeld, były minister spraw zagranicznych RP. W Niemczech o wiele większą rolę niż w innych państwach odgrywa przekonanie, że władza musi być poddana ograniczeniom moralnym. „Angela Merkel postąpiła moralnie i odważnie, ale nierozważnie i niepolitycznie, za co należy ją cenić, ale co także można jej zarzucać”.
Mniej więcej w tym samym czasie w hamburskim kościele pani kanclerz wygłaszała nad trumną byłego kanclerza Helmuta Schmidta bardzo osobiste przemówienie. Podziwiała tego socjaldemokratę jeszcze w NRD jako nastolatka, a teraz z uznaniem przytaczała jego słynne zdanie: „Jeśli masz wizje, to idź do okulisty”. Chwaliła trzeźwy pragmatyzm następcy Willy’ego Brandta i jego przeświadczenie, że decyzje polityczne – zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych – muszą być racjonalnie i starannie przemyślane. Wprawdzie hanzeata Schmidt za życia nie szczędził córce enerdowskiego pastora krytycznych słów, jednak oboje łączył wyrazisty, na tyle powściągliwy i postideologiczny instynkt władzy, że wyrzucano im, iż są w niewłaściwej partii, bo on mógłby być chadekiem, a ona socjaldemokratką.