„Przebywać u boku Cezara i być wtajemniczonym”
Dwór i dworskie profesje
Dwie struktury. Dwór cesarski nie pojawił się nagle jak Minerwa z głowy Jowisza. Cesarze – tak jak wcześniej późnorepublikańscy senatorowie – dysponowali rozbudowaną służbą, niewolnikami i wyzwoleńcami. Żaden jednak, nawet najbogatszy senator, nie mógł się równać z princepsem i jego licznymi sługami. W warunkach nowego porządku politycznego – pryncypatu – zostali oni włączeni w tryby administracji cesarskiej, która w I w. n.e. składała się z dwóch głównych części. Pierwszą z nich – państwową – cesarz dzielił z senatem, natomiast druga – pałacowa – opierała się wyłącznie na niewolnikach i wyzwoleńcach cesarskich, którzy tworzyli – jak dziś zwykło się mówić – familia Caesaris.
Wiedzę na ich temat czerpiemy głównie z licznych inskrypcji, choć np. informacje o wyzwolenicy Akte, słynnej kochance Nerona, dotarły do nas tylko za pośrednictwem dzieł autorów antycznych. Dość rzadko jednak wyzwoleńcy cesarscy są potwierdzeni przez te dwie kategorie źródeł. Na tym tle wyróżnia się kontrowersyjna postać sztyletnika (a pugione) Kommodusa, Frygijczyka Kleandra, który pod koniec jego rządów posiadał ogromną władzę i budził grozę, zwłaszcza wśród senatorów.
Wpływy wyzwoleńców. W źródłach antycznych zostały odmalowane dwa zupełnie różne obrazy członków familia Caesaris, naznaczonych piętnem niewolnictwa. Potwierdzeni w licznych inskrypcjach wyzwoleńczy prokuratorzy, reprezentanci interesów finansowych cesarza w Italii i w prowincjach, jawią się przede wszystkim jako sprawni administratorzy odpowiedzialni m.in. za domeny cesarza w Afryce, kopalnie w Hiszpanii czy mniej znaczące prowincje. Z kolei jednoznacznie negatywną ocenę na temat wyzwoleńców cesarskich wydali wywodzący się z elity pisarze antyczni.