Kręgi represji. Jak od początku wojny narastała dyskryminacja Żydów

Przed Zagładą: sytuacja Żydów w pierwszych latach wojny.

Improwizowane represje. Niemiecka agresja na Polskę (1 września 1939 r.) wyznaczyła nowy etap nazistowskiej polityki wobec Żydów. Prześladowania, które nastąpiły po inwazji, nie były realizacją wcześniejszych planów, ale stanowiły raczej przykład improwizacji zachowującej jedynie pozory uporządkowania. Już sam fakt, że w ciągu kilku miesięcy zmieniała się władza z wojskowej na cywilną, powodował dostrzegalną sprzeczność wydawanych rozkazów, nierealność wielu politycznych deklaracji czy różnice pomiędzy tym, jak zarządzano poszczególnymi obszarami, a także – jakie przepisy i kiedy wchodziły na nich w życie. Ostatecznie, aż do rozpoczęcia deportacji Żydów do ośrodków natychmiastowej zagłady, sprawy żydowskie pozostały w kompetencji władz cywilnych.

Pierwsze represje dotknęły polskich Żydów już w momencie rozpoczęcia operacji wojskowej. Przede wszystkim utworzono pięć specjalnych grup operacyjnych Policji Bezpieczeństwa (Einsatzgruppen), które miały za zadanie zabezpieczać tyły frontu i tłumić wszelkie formy oporu. W rzeczywistości prowadziły brutalną politykę eliminowania potencjalnych środowisk opozycyjnych: elit politycznych, kulturalnych i duchowych. Według szacunków tylko we wrześniu 1939 r. z rąk Einsatzgruppen zginęło ok. 12 tys. osób. Oddziały esesmanów przeprowadzały akcje odwetowe za zabicie etnicznych Niemców już w pierwszych dniach wojny. W Bydgoszczy między 5 a 17 września 1939 r. Einsatzgruppe IV oraz policja wojskowa dokonały rzezi 900 Polaków. Do końca pacyfikacji Bydgoszczy stracono 1200 osób, w tym prawie całą ludność żydowską miasta.

IPNEgzekucja Polaków dokonywana przez funkcjonariuszy Einsatzgruppen w Lesznie, jesień 1939 r.

Brak było jakichkolwiek wytycznych, a mimo to Einsatzgruppen, policja i oddziały Waffen SS zwykle koncentrowały swoje działania na społecznościach żydowskich. Np.