Pomocnik Historyczny

Ku pamięci

Ku pamięci. Muzea i pomniki Zagłady

Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie i gmach Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie i gmach Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Stanisław Ciok / Polityka
Badania i upamiętnienia ludobójstwa.

Katalog inicjatyw. Międzynarodowy Sojusz na rzecz Pamięci o Holokauście (IHRA) jest organizacją, która koordynuje działania władz i ekspertów na rzecz rozwoju edukacji o Holokauście i promocji badań nad nim. W lutym 2023 r. w prowadzonym przez IHRA Katalogu Organizacji Holokaustu było 921 muzeów, centrów pamięci, placówek naukowych i organizacji z 44 krajów.

Aż 327 z nich ma siedzibę w Stanach Zjednoczonych, co nie dziwi, jeśli uwzględni się wielkość i wpływy tamtejszej żydowskiej diaspory, do tego niejednolitej. Dla jej części główne Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie jest zbyt neutralne światopoglądowo i dlatego w Nowym Jorku powstała druga wielka placówka muzealna, która respektuje punkt widzenia na Holokaust ortodoksyjnych Żydów.

169 muzeów i organizacji działa w Niemczech, skąd pochodziła większość sprawców ludobójstwa. Trzecia jest Austria (55), która już nie ustawia się w roli pierwszej ofiary nazizmu (o czym miałby świadczyć Anschluss z 1938 r.). Miejsca czwarte i piąte przypadły Izraelowi (34) i Polsce (32) – krajom, których obywatele zostali (bezpośrednio i pośrednio) najbardziej dotknięci Zagładą. W ogonie listy są państwa z Europy Środkowej i Wschodniej, m.in. Rosja (4) i Białoruś (2). W niektórych nadal brakuje dostatecznej politycznej woli i społecznego wsparcia do stawiania trudnych pytań o współudział ich obywateli w zagładzie Żydów.

Na polskiej liście znajdują się m.in. muzea w byłych obozach zagłady, Rodziny Ulmów, Getta Warszawskiego (to ostatnie według przedstawicieli PiS ma uczyć polsko-żydowskiej miłości); są muzea historyczne z częścią zbiorów dotyczącą Holokaustu (Historii Polskich Żydów, II Wojny Światowej), instytucje państwowe (IPN i Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych), organizacje kombatanckie skupiające nielicznych już ocalonych z Holokaustu i Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (bądź już ich potomków) oraz placówki naukowe (Żydowski Instytut Historyczny i Centrum Badań nad Zagładą Żydów PAN).

Pomocnik Historyczny „Powstanie w getcie warszawskim 1943” (100208) z dnia 10.04.2023; Pokłosie; s. 108
Oryginalny tytuł tekstu: "Ku pamięci"
Reklama