Pomocnik Historyczny

Prolog. Bałkański łącznik

Pałac rzymskiego cesarza Dioklecjana w dalmatyńskim Splicie; akwarela Louisa- François'a Cassasa, 1782 r. Pałac rzymskiego cesarza Dioklecjana w dalmatyńskim Splicie; akwarela Louisa- François'a Cassasa, 1782 r. Europeana
Scena wielkiej historii.

Gdzie leżą Bałkany. Bałkany (Półwysep Bałkański) i ziemie wzdłuż północnych wybrzeży Morza Czarnego tworzą od wieków wspólną przestrzeń historyczną i kulturową. Z pewnością sprzyjała temu geografia. Znakiem firmowym tego regionu stała się koegzystencja, konfrontacja i przenikanie się wielu różnych etnosów i religii.

Zarówno Morze Czarne, jak i Bałkany mają nazwy pochodzenia tureckiego. Co do morza, to nomadowie w Wielkim Stepie określali różne miejsca przy pomocy kolorów. Balkan zaś to lesista i stroma góra – tureckie słowo opisujące pasmo biegnące głównie przez dzisiejszą Bułgarię (jako Stara Płanina). Dało nazwę całym Bałkanom, a termin ten utrwalił się w XIX w. Półwysep Bałkański jest wciśnięty między Morze Śródziemne (dokładniej Adriatyk oraz morza Jońskie i Egejskie), morze Marmara oraz wspomniane Morze Czarne. Akweny są połączone cieśninami Bosfor i Dardanele (zwanymi czarnomorskimi lub tureckimi), które zarazem są w tym miejscu granicą kontynentów europejskiego i azjatyckiego.

Granice Półwyspu Bałkańskiego na wschodzie, zachodzie i południu wyznacza linia brzegowa. Natomiast wskazanie jego granicy północnej jest od dekad przedmiotem gorącej dyskusji historyków, geografów, etnografów i polityków. Na gruncie geografii mówi się o linii rzek (idąc od zachodu) Kupy-Sawy-Dunaju. Biegnie ona wtedy od dzisiejszej granicy słoweńsko-chorwackiej, przez Chorwację, Serbię, pogranicze bułgarsko-rumuńskie i wschodnią Rumunię. Niektórzy badacze przesuwają tę granicę bardziej na północ i wykreślają wzdłuż linii poprowadzonej od Triestu nad Adriatykiem do Odessy nad Morzem Czarnym. Opiera się ona wtedy na Karpatach Południowych i obejmuje również Wołoszczyznę oraz Mołdawię, które były przez kilkaset lat częścią Pax Ottomana, choć na specjalnych zasadach – jako państwa wasalne.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Bałkanów” (100210) z dnia 26.06.2023; Dzieje Bałkanów; s. 8
Reklama