Od Morza Północnego do Czarnego. Czasy, gdy rzeki były podstawowymi szlakami komunikacyjnymi, tworzyły kościec imperiów lub arterie ekspansji, są uważane za dawno minione. Tymczasem Dunaj nie tylko odgrywał, ale po części nadal odgrywa taką rolę. Ta druga co do długości rzeka Europy (po Wołdze) biegnie z zachodu na wschód, biorąc swój początek w górach Schwarzwaldu i uchodząc trzema głównymi ramionami do Morza Czarnego. Jej długość to 2888 km od źródeł rzeki Breg (2845 km, jeśli na początek Dunaju przyjąć miejsce połączenia się rzek Breg i Brigach). Obecnie przepływa przez 10 państw: Niemcy, Austrię, Słowację, Węgry, Chorwację, Serbię, Bułgarię, Rumunię, Mołdawię (która ma dostęp tylko do jednego brzegu) i Ukrainę. Dunaj dzieli od Menu (dającego dojście do całego zlewiska Renu) ledwie ok. 170 km. Rzeki te stanowią wyjątkowo dogodny szlak od Morza Północnego do Morza Czarnego, choć ten ich wymiar pojawił się stosunkowo późno.
Limesy i przekopy. Dunaj znalazł się w obrębie horyzontu geograficznego starożytnych Greków pośrednio za sprawą Morza Czarnego. Wydaje się, że mieszkańcy Tomi (rzymskie Tomis, obecnie Konstanca), kolonii wielkiego Miletu zapuszczali się w górę wielkiej rzeki. Nie można wykluczyć, że docierali nawet do Żelaznych Wrót, czyli skalistych przełomów między Karpatami i Górami Wschodnioserbskimi, ok. 1000 km od ujścia. Uniemożliwiały one dalszą żeglugę na zachód. W czasach rzymskich Dunaj był od ok. 40 r. do 470 r. północną granicą imperium. Strzegł jej Limes Dunajski, czyli system wałów, wież strażniczych, fortów i twierdz ciągnący się od Bawarii po Rumunię. Wraz z Limesem Sarmackim i innymi umocnieniami tworzył rozległy, głęboki system obronny.
Rzymianie przekroczyli rzekę za Trajana (po moście wzniesionym w 101 r.