Pomocnik Historyczny

Wyjściowa kostka domina

Grecka wojna o niepodległość

Walki powstańców greckich (palikarów) z Turkami; obraz Georga Perlberga z 1884 r. Walki powstańców greckich (palikarów) z Turkami; obraz Georga Perlberga z 1884 r. Alamy / BEW
Grecja, pierwsze niepodległe państwo nowożytnych Bałkanów.
Lord Byron; portret z 1830 r.EAST NEWS Lord Byron; portret z 1830 r.

Filiki Eteria. Dzień 25 marca 1821 r., kiedy metropolita miasta Patra, Germanos, poświęcił sztandar greckich powstańców i wezwał do walki z Imperium Osmańskim, uznaje się za początek wojny o niepodległość nowożytnej Grecji. Wydarzenie miało wielkie znaczenie z punktu widzenia całego Półwyspu Bałkańskiego. Na początku bowiem XIX w. określenie Grecy zarówno pod względem społecznym, jak i geograficznym oznaczało coś zupełnie innego niż dziś. Przede wszystkim greckie rody arystokratyczne miały głębokie i wielowiekowe związki z osmańską administracją. Ich przedstawiciele zdobyli ogromne wpływy jako sułtańscy urzędnicy (m.in. hospodarowie Mołdawii i Wołoszczyzny). Stanowiły również elitę kupiecką – nie mając przy tym wiele (jeśli cokolwiek) wspólnego np. z chłopami z Peloponezu. Co więcej, ojczyzną tak rozumianych Greków były w zasadzie całe Bałkany, ze szczególnym uwzględnieniem Stambułu, wysp Morza Egejskiego, Odessy oraz Mołdawii i Wołoszczyzny.

Właśnie w Odessie ok. 1814 r. powstała konspiracyjna organizacja Filiki Eteria (z gr. stowarzyszenie przyjaciół). Jego członkowie – nazywani eterystami – walkę o niepodległość wyobrażali sobie raczej jako odrodzenie greckiego cesarstwa na wzór Bizancjum niż stworzenie nowożytnego państwa narodowego. Drogą do celu miało być ogólnobałkańskie powstanie chrześcijan (obejmujące nie tylko Greków). Pierwsze ognisko buntu wybuchło wiosną 1821 r. na terenie księstw naddunajskich. Oddział eterystów pod wodzą Aleksandra Ipsilantisa (syna byłego hospodara Mołdawii) wkroczył do Mołdawii. Jakiekolwiek nadzieje na powstanie tamtejszych chrześcijan przeciw Osmanom okazały się jednak mrzonką i w ciągu kilku tygodni Ipsilantis musiał szukać schronienia za granicą.

Drugie powstanie. Pomimo klęski nad Dunajem, w południowej części Półwyspu Bałkańskiego rozpoczęło się drugie powstanie, z centrum na Peloponezie.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Bałkanów” (100210) z dnia 26.06.2023; Dzieje Bałkanów; s. 94
Oryginalny tytuł tekstu: "Wyjściowa kostka domina"
Reklama