Od suplik do dekretów
Od suplik do dekretów. Chłopi wobec prawa
Supliki. Supliki (od łac. supplicatio, błaganie, prośba) były zwyczajowymi pismami kierowanymi przez chłopów do właścicieli dóbr bądź urzędników królewskich. Za ich pośrednictwem włościanie wnosili skargi na nadużycia czy zwiększanie przez panów ich obciążeń. Jedną z najbardziej znanych, a z pewnością jedną z najbardziej zagadkowych jest tzw. suplika torczyńska lub też „Konfederacyi chłopskiej projekt znaleziony na rynku w Torczynie po skończonym jarmarku św. Trójcy roku 1767”.
W jej treści nie ma śladu uniżoności, jaka zwyczajowo charakteryzowała wcześniejsze prośby. Anonimowy autor bądź autorzy piszą o sobie „my, obywatele Korony” i zarzucają szlachcie, że „niewolniczym sposobem” postępują z poddanymi. Co więcej, pojawiają się tam postulaty równościowe, które wprost podważały ideę odrębności szlachty jako potomków Sarmatów. Suplika bowiem przypomina, że to kmiecie dali Polsce królów z rodu Piastów. Tekst ma charakter przemowy w imieniu wszystkich chłopów do ogółu szlachty („Nie opowiadamy wam biedy naszej, bo wiecie, co nam wszyscy bez ekscepcji czynicie”). Jest to pierwszy chyba dokument doby staropolskiej, w którym expressis verbis wyrażono podmiotową rolę chłopów w utrzymaniu kraju: „Skąd podatki, kontrybucje i żywność mieć będziecie? Kto wam role sprawować, młyny poprawiać, na ostatek kto stróżami was, żon, dzieci i domów waszych będzie?”.
Na koniec manifestu pojawia się zapowiedź zwołania zjazdu skonfederowanych chłopów przez „sekretną radę”. Prawdopodobnie żadna taka nie istniała, ale część szlachty uwierzyła w jej istnienie. Wizja powszechnej chłopskiej konfederacji rodziła obawy o możliwość społecznego przewrotu. O ogólnym zaniepokojeniu świadczy fakt, że treść supliki została odnotowana w licznych sylwach (szlacheckich almanachach).