Multiobejścia
Struktura społeczna i narodowościowa wsi w dawnej Rzeczpospolitej
Rusini – Ukraińcy. „Hej dzieci! Dalej, na pańskie komnaty!”. Tymi słowami jeden z przywódców koliszczyzny (XVIII-wiecznego powstania), występujący na kartach powieści Seweryna Goszczyńskiego „Zamek kaniowski” (1875 r.), nawoływał ruskich chłopów do mordu na polskiej szlachcie. Historia wsi na południowo-wschodnich kresach Rzeczpospolitej to tak naprawdę historia okrutnego konfliktu.
Już za pierwszych Piastów w skład Polski wchodziły tereny na wschód od Bugu i Sanu. Trwale do Korony wprowadził je Kazimierz Wielki. Po unii lubelskiej (1569 r.) do Królestwa Polskiego włączono większość terenów obecnej Ukrainy. O ile szlachta i mieszczaństwo tych ziem szybko się polonizowały, o tyle lud pozostawał ruski. Ukrainna struktura społeczna i narodowościowa doprowadziła – wraz z rozwojem systemu folwarczno-pańszczyźnianego – do stworzenia stereotypu Laszka-Panka. Dla ukraińskiego chłopa polskość była utożsamiana ze szlacheckim wyzyskiem.
Z uwagi na brak elit narodowych to kultura ludowa stała się jednym z najważniejszych elementów samoidentyfikacji Ukraińców. Święta na ukraińskiej wsi wywodziły się jeszcze z okresu pogańskiego. Najważniejszym z nich była noc Kupały (przesilenia letniego). Palono słomiane kukły i wrzucano wianki do wody, by oddać należną cześć dwóm żywiołom. Dla rolniczej społeczności ważny był kult ziemi. Kazimierz Moszyński, międzywojenny badacz folkloru, pisał w „Kulturze ludowej Słowian”, że na Ukrainie za niedopuszczalne uznawano nieuzasadnione rycie w ziemi, gdyż „kto ziemię bije, ten bije po brzuchu swoją matkę na tamtym świecie”.
Popularne było śpiewanie dum. Te nostalgiczne pieśni wykonywane przy akompaniamencie bandur (rodzaju lutni) sławiły historycznych bohaterów oraz Kozaczyznę.