Piotr Ściegienny. W XIX w. na polską wieś zaczęły docierać globalne idee demokracji, wolności i równości. Pod wpływem zjawisk gospodarczych i rozluźnienia stosunków pańszczyźnianych zaczęły kształtować się chłopskie elity, które nie chciały już polegać na politycznym przywództwie szlachty, ale widziały potrzebę wzięcia losu we własne ręce. Pod tym względem na miano pierwszego nowoczesnego chłopskiego polityka zasługuje Piotr Ściegienny (1801–90). Wywodził się on ze średnio zamożnego włościaństwa (jego ojciec był sołtysem) osiadłego w okolicy Kielc. Pracę zaczynał jako nauczyciel w wiejskiej szkole elementarnej. Później wstąpił do klasztoru pijarów w Warszawie, gdzie dał się poznać jako radykał. Na terenie Kielecczyzny i Lubelszczyzny prowadził działalność agitacyjną, nawołując do likwidacji pańszczyzny i przekazania ziemi chłopom. W latach 40. zaczął budować chłopską organizację konspiracyjną.
Ściegiennego przedstawia się czasem jako prekursora teologii wyzwolenia, radykalnej interpretacji chrześcijaństwa popularnej w Ameryce Łacińskiej w XX w. Przedstawiał on bowiem Chrystusa jako pierwszego chłopskiego bojownika, którego działalność kontynuowali XVIII-wieczni francuscy rewolucjoniści Maximilien Robespierre i Louis Saint-Just, a którego nadrzędnym celem była walka o egalitarne królestwo niebieskie na ziemi. W głośnej „Złotej książeczce”, podszywającej się pod bullę papieża Grzegorza XVI skierowaną do chłopów polskich, a napisaną prawdopodobnie przez samego Ściegiennego, ksiądz radykał głosił potrzebę sprawiedliwego podziału ziemi i wzywał do walki z zaborcą. Wraz z aresztowaniem Ściegiennego przez carską policję w 1844 r. w ręce władz wpadła cała siatka spiskowców, jaką przez lata budował. Skazany na śmierć trafił na szubienicę, ale w ostatniej chwili zamieniono mu wyrok na dożywotnią katorgę na Syberii.