Pomocnik Historyczny

Sami o sobie

Chłopskie pamiętniki

Chłopska rodzina w swym obejściu, Wietrzychowice, 1934 r. Chłopska rodzina w swym obejściu, Wietrzychowice, 1934 r. RSW / Forum
Losy chłopów w ich własnych pamiętnikach.

„Pamiętniki chłopów”. W dwudziestoleciu międzywojennym ogłoszono ponad 20 konkursów na pamiętniki adresowane do różnych grup społecznych i zawodowych. Wśród nich znalazły się dwa duże na opowieści chłopów. Pomysłodawcą pierwszego, w 1933 r., był pionier polskiej socjologii Ludwik Krzywicki, kierujący podówczas Instytutem Gospodarstwa Społecznego. Placówka ta konkurs zorganizowała i opublikowała dwa zbiory pamiętników będących jego efektem („Pamiętniki chłopów” t. I, przedmowa Ludwik Krzywicki, 1935 r.; „Pamiętniki chłopów” t. II, przedmowa Maria Dąbrowska, wstęp Ludwik Krzywicki, 1936 r.).

Inicjatywa instytutu została podjęta w szczególnym momencie. Polska wieś w wyniku wielkiego kryzysu znajdowała się w rozpaczliwej sytuacji. We wstępie do II tomu zbioru Ludwik Krzywicki pisał: „Pamiętniki, które miały być wizerunkami życia chłopów w różnych okazjach miejsca i czasu, stały się nade wszystko pamiętnikami chłopów w okresie kryzysu”. To dlatego cały konkurs oraz jego efekt w postaci publikacji miały charakter nie tylko ewentualnego materiału analitycznego dla badaczy społecznych, ale stanowiły też rodzaj interwencji socjologicznej i niosły w sobie potencjał politycznej zmiany. Z jednej strony dlatego, że były znakomitym narzędziem poznawczym umożliwiającym wgląd w położenie społeczne mieszkańców wsi w okresie sanacji, z drugiej dlatego, że konkurs dla wielu spośród autorów był okazją do swobodnej ekspresji, która mogła być brana pod uwagę przez polityków. Przypomnijmy jeszcze, że w 1954 r. ukazała się mocno okrojona z powodów cenzuralnych edycja „Pamiętników”.

„Młode pokolenie chłopów”. Z kolei w 1936 r. Państwowy Instytut Kultury Wsi ogłosił konkurs na opis życia, prac, przemyśleń i dążeń młodzieży wiejskiej.

Pomocnik Historyczny „Dzieje polskiej wsi” (100220) z dnia 22.04.2024; Dzieje polskiej wsi; s. 75
Oryginalny tytuł tekstu: "Sami o sobie"
Reklama