Pomocnik Historyczny

Plus elektryfikacja

Energia elektryczna trafia pod strzechy

Elektryfikacja w Jankach pod Warszawą, 1949 r. Elektryfikacja w Jankach pod Warszawą, 1949 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Wiejska energia w sprawie prądu.

Komitety elektryfikacyjne. Do 1939 r. prąd doprowadzono do ok. 1250 wsi, co stanowiło niecałe 5 proc. wszystkich osad w II RP. Po 1945 r. docierał do ok. 3,5 tys. wsi, co – biorąc pod uwagę zmiany granic państwa – stanowiło 8 proc. w skali kraju. Powojenne władze – zgodnie z leninowskim hasłem, że komunizm to władza rad plus elektryfikacja – uznały zadanie zelektryfikowania interioru za jedno ze swoich sztandarowych przedsięwzięć. Pierwszeństwo miały tereny objęte rolnictwem uspołecznionym, w tym powołane w 1949 r. państwowe gospodarstwa rolne.

28 czerwca 1950 r. Sejm uchwalił ustawę o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Na jej mocy w każdym województwie, powiecie i gminie miały powstać komisje elektryfikacyjne, których zadaniem było opracować miejscowe plany i harmonogram prac. Ponieważ najczęściej obowiązywał klucz partyjny, mieszkańcy wsi naciskali na lokalnych działaczy PZPR, by przyspieszyć procedury. Zakładali też własne komitety elektryfikacyjne, które często doprowadzały do podłączenia wsi do prądu poza oficjalną kolejką. Przy okazji stały się one doskonałą szkołą samoorganizacji i wyłaniały lokalnych liderów.

Opłata elektryfikacyjna. Wyzwolona wokół kampanii elektryfikacyjnej oddolna energia niepokoiła partyjną górę. Działacze PZPR niechętnie patrzyli na inicjatywy oddolne, szczególnie na omijanie oficjalnej kolejki ustalonej przez partyjne komisje. Ci, którzy samowolnie kontaktowali się z brygadami energetycznymi, byli oskarżani o korupcję. Energetycy faktycznie często dostawali od rolników w prezencie drób, samogon czy jaja w zamian za podłączenie ich do sieci poza kolejnością.

Ustawa z 1950 r. nakładała na mieszkańców obowiązek częściowego pokrycia kosztów przedsięwzięcia w postaci opłaty elektryfikacyjnej.

Pomocnik Historyczny „Dzieje polskiej wsi” (100220) z dnia 22.04.2024; Dzieje polskiej wsi; s. 82
Oryginalny tytuł tekstu: "Plus elektryfikacja"
Reklama