Pojednanie z Rosją jest trudniejsze niż z Niemcami. Militarna, polityczna i moralna klęska III Rzeszy była jednoznaczna, przypieczętowana ustaleniami poczdamskimi zwycięskich mocarstw i norymberskim werdyktem wobec zbrodniarzy wojennych. Świadomość hitlerowskich zbrodni została poniekąd wyryta na fundamentach RFN. A mimo to proces dialogu, normalizacji, współpracy, pojednania - i w końcu dojścia do wspólnoty interesów - trwał bez mała pół wieku.
Dochodzenie Rosjan do prawdy o systemie stalinowskim jest o wiele trudniejsze. Wprawdzie miliony Rosjan padły jego ofiarą i nie ma rosyjskiej rodziny, która by jej nie poniosła. Jednak równocześnie w każdej rodzinie żywa jest pamięć heroicznego wysiłku w czasie wojny i duma ze zwycięstwa nad III Rzeszą. Zwycięstwem kojarzonym ze Stalinem i imperialną potęgą ZSRR. W każdej rodzinie nie brakuje też byłych beneficjentów władzy komunistycznej.
O ile w powojennych Niemczech kwestie indywidualnej winy za udział w nazizmie były publicznie szczegółowo roztrząsane, o tyle w Rosji, po rozpadzie ZSRR, nawet nie zostały podjęte. Przesłaniała je frustracja z powodu rozpadu imperium, degradacja socjalna jednych, a u drugich pycha z nowego bogactwa. Kwestie publicznego wstydu i żalu były przez Moskwę podejmowane przypadkowo i małodusznie.
Probierzem stosunków polsko-rosyjskich w drugiej połowie XX wieku było upokarzające „kłamstwo katyńskie”, a po jego przełamaniu przez Gorbaczowa i Jelcyna, zmienny stosunek Moskwy do tej zbrodni. Jeśli już uznanej za zbrodnię stalinowską to – małodusznie - relatywizowanej losem radzieckich jeńców w Polsce po roku 1920, utajnieniem akt i oporem władz Rosji przed rehabilitacją pomordowanych na rozkaz Stalina oficerów państwa, z którym formalnie ZSRR nawet nie znajdował się w stanie wojny.