Małe sądy, duży spór polityczny

Niezależnie od wyniku sporu wokół planów reorganizacji sądów najniższego szczebla, one same nie zostaną zlikwidowane. I to jest najważniejsze, bo prawem obywateli jest łatwy dostęp do wymiaru sprawiedliwości.

Na jednej szali są:

1. Powaga wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza wobec popularnego – i czasem uzasadnionego – przekonania o uwikłaniu sędziów w rozmaite  miejscowe zależności towarzyskie, czy wręcz biznesowe


2. Wzgląd na efektywność pracy sądów: te w mniejszych miejscowościach są faktycznie dużo mniej obciążone, a państwo musi ponosić koszty ich utrzymywania (wrażenie robią m.in. podawane przez resort sprawiedliwości statystyki, wedle których na 7 tys. sędziów pracujących w sądach rejonowych prawie połowa to… funkcyjni – prezesi, wiceprezesi i przewodniczący wydziałów)


3. Ambicja Jarosława Gowina, by wreszcie do końca przeprowadzić jakiś swój pomysł.

Na szali drugiej zaś:

1. Ważna dla sędziowskiej niezawisłości zasada nieprzenoszalności sędziów wzmocniona doświadczeniem, że w rozbijaniu zastanych koterii lokalnych zmiany strukturalne nie są najskuteczniejszą bronią. (Dla skutecznej walki z układami najważniejsi są ludzie – sędziowie z mocnym kręgosłupem etycznym i silnymi gwarancjami niezależności. Tacy zaś nie pojawią się w efekcie najgruntowniejszych nawet reorganizacji, lecz tylko w wyniku dobrego przygotowania kadr do tej profesji i zapewnienia sędziom mocnej pozycji społecznej).


2. Ambicje władz i społeczności lokalnych. Miasteczko z własnym sądem to brzmi dumnie - dlatego plan ich likwidacji uderza w wielu lokalnych polityków PO a nade wszystko PSL, dlatego nawet wewnątrz koalicji pomysł Gowina uznawany jest za kłopotliwy.

Ale jeśli nawet w planach ministra sprawiedliwości jest jakiś sens, to problem w tym, że minister kolejny raz forsuje swoje koncepcje w sposób, by tak rzec, bezpardonowy. Uzasadniając reorganizację używa słów (chociażby o „partykularnych interesach” czy „prezesach”), które mogą urazić środowisko sędziowskie – wrażliwe zwłaszcza, i to często zasadnie, na próby połajanek ze strony polityków. A ponowne nakręcanie konfliktu między władzą sądowniczą a wykonawczą nikomu na dobre nie wyjdzie.

Znaczenie ma i to, że minister chce przeprowadzić reformę legislacyjnymi skrótami (bo w drodze rozporządzenia). Na dodatek powołuje się na kompetencje zawarte w ustawie, co do której zgłoszono zarzuty niekonstytucyjności. 

Co może jednak najważniejsze: wbrew pierwotnym obawom pomysł ministra Gowina nie wydaje się być groźny dla ważnej społecznie zasady łatwego dostępu obywateli do sądu (której elementem jest m.in. prozaiczna pozornie kwestia odległości). W wyniku ewentualnej reorganizacji sądy w mniejszych miejscowościach nie znikną, a tylko będą miały inny status.