Niespełna rok temu prof. Philip Zimbardo zjawił się na Śląsku z wykładami i chciał zobaczyć trochę lokalnego życia. W krótkim programie zwiedzania zaplanowano Nikiszowiec – robotniczą dzielnicę, 100 lat wcześniej zaprojektowaną jako nowatorskie osiedle dla pracowników koncernu górniczego, w nowszych czasach okrzykniętą zabytkiem architektury. I spotkanie z mieszkańcami.
Nikiszowiec-zabytek w ostatnich dekadach podupadł. Mężczyźni potracili pracę w kopalni i status głów rodzin, rodziny – środki do życia, a cała dzielnica pogrążyła się w marazmie i niechęci. 3,5 tys. ludzi, w większości marnie wykształconych, przyzwyczajonych do rodzicielskiej opieki kolejnych władz kopalni, nie wiedziało, jak się samodzielnie żyje. Gdy zarząd nad kopalnianymi mieszkaniami przejęła spółdzielnia, wpadali w kłopoty, bo nie płacili czynszu, nawet jeśli mieli za co – zapominali, nie byli przyzwyczajeni. Ktoś zaczął wybijać szyby, podpalać kosze na śmieci, kraść radia z samochodów, wyrywać babciom torebki. Policja jakoś nie rwała się, by robić porządek. Ot, zła dzielnica.
Zimbardo od lat ubolewa, że kojarzą go ze złem. Zasłynął eksperymentem więziennym. W piwnicy Uniwersytetu Stanford w USA, gdzie pracował, zaaranżował areszt, podzielił studentów na więźniów i strażników. Okazało się, że niemal każdy student w roli strażnika był w stanie zamęczyć więźnia, jeśli dostał odpowiednio sformułowane polecenie. W świat poszło: psycholog Zimbardo odkrył, że zło tkwi w każdym człowieku.
Ożenił się z dziewczyną, która kazała mu zakończyć badanie, protestując przeciw przekraczaniu granic w eksperymentowaniu. Była wnuczką rolników spod Rzeszowa – i to jest pierwsze, co go dziś łączy z Polską. Drugie to…
