Ale nawet najpoważniejsza choroba zaczyna się od zwyklej wysypki. Kiedy prof. Roman Kuźniar, były doradca prezydenta, pyta, czy grozi nam noc kryształowa – inni czytają to z pobłażliwym uśmiechem, mówiąc, że to tylko prowokacja intelektualna. Kiedy antropolog prof. Tokarska-Bakir tłumaczy, że w Polsce wszelkie objawy faszyzmu poza przemocą już są – mało kto bierze to poważnie. PiS jest partią demokratyczną, bracia Kaczyńscy nigdy nie dostarczyli powodów do oskarżeń o antysemityzm lub że są zwolennikami przemocy. Gdzie Weimar, gdzie Warszawa, gdzie Wielki Kryzys, gdzie reparacje wojenne narzucone Niemcom po pierwszej wojnie? A przede wszystkim jesteśmy po wielkiej kompromitacji totalitaryzmów – brunatnego i czerwonego. Kto w tej dyskusji ma rację – czas pokaże. Co do mnie, to kiedy słyszę słowo „faszyzm”, sięgam do książki prof. Franciszka Ryszki „Państwo stanu wyjątkowego”, która dla mojego pokolenia była lekturą obowiązkową. Prof. Ryszka pisywał zresztą do POLITYKI, był naszym autorem i kolegą z Saskiej Kępy. Kiedy czytam jego książkę, nie muszę doszukiwać się pewnych (podkreślam: pewnych, ale ważnych) podobieństw pomiędzy nami a „Weimarem”. Kiedy na przykład marszałek Kornel Morawiecki (nie jakiś Korwin-Mikke, ale marszałek senior, aktywny polityk, którego syn jest już wicepremierem, a to dopiero początek) mówi, że prawo nie jest najważniejsze, bo ponad nim jest wola ludu (czytaj: Sejm, czyli w obecnej konfiguracji PiS), to przypominam, co pisał prof. Ryszka o państwie stanu wyjątkowego. „Prawo w tym systemie – ustępuje na rzecz decyzji organu władzy, nie skrępowanego niczym innym niż własnym uznaniem na samej górze, im niżej zaś – poleceniem płynącym z góry. W państwie, które nastawione było na walkę z wrogiem, uzurpując sobie najpierw moc zdefiniowania wroga, i które wyznaczyło sobie cel posiadający walor najwyższy, najefektywniejsza miała stać się zasada permanentnego stanu wyjątkowego, całkowitego zdominowania prawa – a więc ochrony prawnej i bezpieczeństwa prawnego – przez decyzje”. „Państwo normatywne” (czyli oparte na normach prawa) ściera się z „państwem decyzjonistycznym”, czy jak kto woli z „państwem stanu wyjątkowego”. Ta dwutorowość, która zaczyna się teraz w Polsce, to obawa, że sądy i administracja będą coraz mniej kierować się normami prawnymi, a coraz bardziej decyzjami zwierzchnictwa – to jest właśnie to, co każe myśleć o Republice Weimarskiej. Przykład drugi to podział społeczeństwa na obywateli lepszych i na drugi sort. „Zbiorowość – pisał Ryszka – jest zhierarchizowana i posegmentowana; z góry wiadomo, że są lepsi i gorsi. Es gibt Glueckpilze und Pechvoegel (są szczęściarze i pechowcy, w wolnym tłumaczeniu) – ta cyniczna maksyma jest cichą dyrektywą władzy”. Są tacy, co nam są wierni, tacy, co nam służą, i tacy, o których od razu wiadomo, że są mało warci. (Np. „ci panowie”, jak mówi premier Szydło o byłych prezydentach, czy „komuniści i złodzieje” w języku prezesa Kaczyńskiego i marszałka Brudzińskiego). „Nikt nie może czuć się bezpiecznie” – odpowiedział niedawno prezes PiS, zapytany przez dziennikarzy o Jacka Kurskiego na stanowisku prezesa TVP. W podobnym duchu opisywał Ryszka państwo stanu wyjątkowego: „Każdy jednak ma lub może mieć coś na sumieniu. Skuteczność systemu to założenie nieograniczonej liczby zagrożeń i stopniowanie dolegliwości”. Wszechobecna atmosfera strachu to kwintesencja „politycznego sadyzmu”. Inna sprawa to stosunek władzy do sędziów i do prawa. Hitler – czytamy u Ryszki – żywił „psychopatyczną wprost nienawiść” do prawników starej daty, wychowanych na tradycji prawa rzymskiego i w pozytywistycznym formalizmie cesarstwa. Nienawiść, której dawał często i dobitnie wyraz, przenosiła się na wszystkich „jurystów”, co w ustach führera równało się niemal obeldze. „W