Zakaz sporządzania wizerunków i oddawania im czci jakoś się nie przebił do szerszej świadomości największych konfesji chrześcijańskich. Inne szczegóły z kolei mało kogo dziś obchodzą, bo kto by tam pożądał osła bliźniego swego, bądź też uległy modyfikacji, jak nakaz świętowania soboty (chociaż „wolne soboty” sroce spod ogona nie wypadły). Poza tym starożytnym Żydom umknęło parę ważnych spraw, jako to „dotrzymuj umów i obietnic”, „oskarżonemu pozwól się bronić” czy choćby „nie bij kobiet”. Nie można kodeksu „minimum etycznego”, pozostawionego przez Izraelitów i włożonego w usta Najwyższego, porównywać pod względem kompletności i wnikliwości z grecką nauką o cnotach, niemniej jednak w mazowieckich puszczach sprawy się miały, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa, jeszcze gorzej. Przeto nie narzekajmy. Co więcej, na obronę etyki żydowskiej muszę, jako etyk, i to też trochę żydowski, powiedzieć dobre słowo. Przodkowie nie wynaleźli bowiem takiego jedenastego przykazania, które ponad wszystkie wyniosła współczesność. A przykazanie to brzmi „Nie oceniaj innych!”. O tym, skąd się ono wzięło i jak bardzo jest głupie, traktuje ten felieton. Każdy chciałby za cenę nieoceniania innych samemu nie być ocenianym pod względem moralnym. Ja się nie wtrącam do ciebie, a ty do mnie. Jakie masz prawo mnie oceniać? Co możesz o mnie wiedzieć? Co, a może ty sam święty jesteś? Taki to jest w obiegu mądry dyskurs. Wprawdzie i Jezus zdawał się twierdzić, że tylko niewinni mają prawo sądzić innych, a skoro nie ma niewinnych, to ogólnie z sądzeniem słabo. Jednak powody, dla których taką karierę zrobiło dziś nieocenianie, nie mają wiele wspólnego z Jezusem. Więcej już z imperium kościelnym średniowiecza, które ciągle każdego oceniało, i to surowo, czego w pewnym momencie ludzie zaczęli mieć serdecznie dość. Po kilkunastu wiekach wmawiania ludziom, że są nędznymi grzesznikami, niegodnymi łask, które w imieniu niebios przekazuje im miłosierna władza, obywatel nowo powstałej „Europy narodów” zechciał wreszcie poczuć się kimś. Nie będzie nam tu Rzym mówił, co mamy robić i jak mamy żyć! Bo my tu na swoim! Emancypacja, także religijna, oznacza upodmiotowienie, a upodmiotowienie oznacza ochronę każdego przed dyskryminacją i molestowaniem. Również molestowaniem moralnym, a więc moralizatorstwem, zawstydzaniem, pouczaniem i ocenianiem. Koniec ze spowiedziami i ekspiacjami – chyba że ktoś akurat ma chęć. Taka prowadzi droga do jedenastego przykazania od strony, by tak rzec, prawej. Reszta dramatu rozgrywa się już w całości w dekoracjach liberalnej demokracji. Boć żadne z niej niewiniątko! Otóż skoro lud się dowiedział, że teraz każdy jest równy pozostałym, to i całkiem przytomnie wybrał sobie równanie w górę. Odkąd jest demokracja, to każdy jest „pan” albo „pani”. Polacy to nawet tak na serio zaczęli do siebie mówić i do dziś im to zostało. A czy wypada oceniać pana? Pan ma swoją godność i nic nie może mu jej odebrać. Nie będziemy sobie wzajem w drogę wchodzić, a gdyby któryś z „panów” chciał się wywyższyć, pouczając i oceniając innych, to mu się zaraz pokaże, gdzie raki zimują. No, chyba że tą oceną będzie pochwała. Układ przeto mamy taki: ja nie oceniam, ty nie oceniasz i wszystko gra. O czym się nie mówi, tego nie ma. Poza tym w demokracji obowiązuje poszanowanie prywatności, a moje „życie moralne” to część mojego życia osobistego. I wara wam od niego! Jestem wolny i robię, co chcę, byle w swoim domu. Etyka równości i wolności ponad wszelkie kaznodziejskie uzurpacje! Ale to jeszcze nie koniec historii! Oto nowoczesność oferuje nam oprócz zbior