Kto porządzi w IPN

Był pewniakiem od samego początku. Najpierw Kolegium IPN, obstawione przez nominatów PiS, wskazało Jarosława Szarka (rocznik 1963) jednogłośnie jako najlepszego kandydata na prezesa, a zaraz potem parlament potwierdził ten wybór. Inne kandydatury były tylko tłem, o nominację nawet nie starał się żaden ze znanych historyków. Mówią, że to nie miało sensu, bo prezesa i tak już wyznaczył Jarosław Kaczyński. Nowy szef IPN przez ostatnie 17 lat, czyli od początku istnienia tej instytucji, pracował w krakowskim oddziale Instytutu. Od dawna współpracował z Ryszardem Terleckim, dziś szefem klubu PiS w Sejmie, wcześniej szefem IPN w Krakowie. Pisał pod jego patronatem na Uniwersytecie Papieskim doktorat o działaniach służb bezpieczeństwa wobec krakowskiej młodzieży akademickiej. Z rekomendacji PiS zasiadał przez trzy lata od 2009 r. w Radzie Programowej Radia Kraków. Odszedł w proteście przeciwko nieprzyznaniu TV Trwam miejsca na multipleksie. To drugi, po Januszu Kurtyce (zginął w katastrofie smoleńskiej), prezes IPN wywodzący się z Krakowa. Szarek często powołuje się na Kurtykę, uważa go za mentora. Wcześniej nie zajmował eksponowanych stanowisk, nie ma doświadczenia w kierowaniu tak dużą instytucją. Dziś w IPN pracuje ponad 2 tys. ludzi, ale w związku z nowelą ustawy o IPN i nowymi obowiązkami kadra z pewnością się rozrośnie. Ujął Kolegium ostrą krytyką poprzedniego kierownictwa Instytutu. – Życzę jak najlepiej Jarosławowi Szarkowi, ale muszę powiedzieć, że bardzo źle zaczął, tak ostro i moim zdaniem niesprawiedliwie krytykując swojego poprzednika. Ryszard Terlecki mówił, że oczekuje od IPN większego dynamizmu. Z ciekawością będę obserwował – mówi prof. Antoni Dudek, który przez cztery lata był doradcą Janusza Kurtyki, a przez ostatnie pięć lat zasiadał w Radzie IPN, zlikwidowanej ostatnio przez Sejm. Teraz Szarek będzie w IPN, jak mówi prof. Andrzej Paczkowski, monarchą absolutnym. Ale trzeba dodać: pod kontrolą PiS. Dobrze zakonspirowany niezatrzymany Pochodzi z Czechowic-Dziedzic (woj. śląskie). Zaczął studiować prawo na UJ, ale szybko przeniósł się na historię. Artur Kasprzykowski poznał Szarka w kuchni krakowskiego akademika Żaczek. – Słuchałem kaset z piosenkami Kaczmarskiego i kiedy robiłem sobie herbatę, podszedł do mnie wysoki, chudy chłopak w okularach i zapytał, czy to moje kasety. W końcu zaczęliśmy się nimi wymieniać – opowiada Kasprzykowski. Potem razem z Januszem Okrzesikiem zaczęli tworzyć Bielski Komitet Oporu Społecznego, podziemną grupę w Bielsku-Białej (od 1984 r. do przełomu). Pierwszą akcję prezes IPN przeprowadził właśnie w Żaczku. Wypisali ręcznie z Kasprzykowskim kilkadziesiąt ulotek, wzywających studentów do wyłączania świateł w pokojach o godz. 21.00 w trzecią rocznicę stanu wojennego i zapalenia świec w oknach. – Wyszliśmy przed akademik i choć efekt nie był porywający, to poczuliśmy, że to ma sens – wspomina kolega Szarka z akademika. Potem było drukowanie ulotek i przewożenie z Warszawy do Krakowa podziemnej prasy. – W domu Jarka drukowaliśmy też nasze pismo „Solidarni”. Pamiętam nasze nocne rozmowy o wolnej Polsce w jego mieszkaniu. Jarek był bardzo politycznie rozbudzony – mówi twórca BKOS Janusz Okrzesik. Nikt ze znajomych Szarka nie pamięta, czy jego rodzice byli zaangażowani w Solidarność. – Ale była to rodzina bardzo porządna, wierząca i myślę, że rodzice musieli się domyślać, co Jarek robi. Chyba dawali mu na to milczące przyzwolenie – domyśla się Okrzesik. Dodaje, że byli na tyle skuteczni w konspiracji, że SB nigdy nie dowiedziała się, kto drukuje. Szarek nie ma na koncie żadnych heroicznych wspomnień, nie było zatrzymań i przesłuchań. Podczas przesłuchań przed kolegium IPN Szarek wspominał przemówienie Jana Pawła II z gdańskiej Zaspy w 1987 r. Dzień wcześniej z transparentem w rękach „Chcemy prawdy i wolności” słuchał papieża na krakowskich błoniach. – Kilku naszych znajomych zgarnęło wtedy SB, ale nie nas, dlatego mogliśmy potem pojechać za papieżem do Gdańska – relacjonuje Kasprzykowski. Dodaje, że nie mieli żadnych kompleksów, że ich nie zgarnęli. Dwa lata temu Szarek oburzał się wręcz: „zarzucanie Jarosławowi Kaczyńskiemu, że nie był internowany, jest skandalem. Ewa Kopacz nie ma moralnego prawa, żeby ze swoim życiorysem się na ten temat wypowiadać”. Bogusław Sonik, poseł PO, poznał Szarka, kiedy poszukiwał autora do napisania książki o Studenckim Komitecie Solidarności. Szarek podszedł do pomysłu entuzjastycznie i pracowicie. Choć Sonik uważa, szczególnie po wypowiedzi Szarka w sprawie mordu w Jedwabnem, że będzie on przede wszystkim wierny formacji, która wyniosła go na prezesa IPN, to jednak jako jedyny poseł PO zagłosował na niego w Sejmie. Pięć myśli prezesów Uładzone wizje, jak prowadzić IPN, usłyszeli wszyscy w zeszłym tygodniu podczas przesłuchania Jarosława Szarka przed Kolegium Instytutu i w Sejmie. My obejrzeliśmy na YouTube kilkanaście godzin występów nowego prezesa i przeczytaliśmy wiele tekstów z dawnych lat, które wyszły spod jego ręki. Wiele z tego, co mówił i pisał Szarek, brzmi jak wyjęte z ust Jarosława Kaczyńskiego. Po pierwsze: Smoleńsk. W listopadzie, po wygranych przez PiS wyborach, w „Gazecie Polskiej Codziennie” pisał: „Po latach życia w upokorzeniu, którego apogeum odczuliśmy najboleśniej po smoleńskiej ofierze naszych najlepszych rodaków, tej jesieni znów możemy zaśpiewać »Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie«”. W piątą rocznicę tragedii smoleńskiej w katolickim tygodniku „Źródło” (jest członkiem redakcji) pisał o parze prezydenckiej, Annie Walentynowicz, gen. Andrzeju Błasiku i „kilkudziesięciu ofiarach”: „nie było plugastwa, jakim by ich nie obrzucano. Także po śmierci. Uczestniczyły w tym ochoczo obecne władze III RP”. A dalej Szarek pisał, że nie można mieć wątpliwości, że Smoleńsk był jednym z elementów próby przejęcia kontroli Rosji nad Polską. Po drugie: stosunek do PO. Na spotkaniu w Księgarni Gazety Polskiej (grudzień 2014 r.) Szarek mówił o rządzącej wówczas PO bez ogródek: „Nie ma żadnych złudzeń, pierwszy moment 10 kwietnia 2010 r., następny 16 listopada 2014 r. [wybory samorządowe, które PiS uznało za sfałszowane – red.] jest wszystko jasne, ta władza mówi Jerzym Urbanem. Wiadomo, czym są rządy PO, tam nie ma miejsca dla przyzwoitych ludzi”. Po trzecie: media. Szarkowie nie mają telewizora w domu i namawiali na spotkaniach, przed objęciem władzy przez PiS, by najlepiej je wyrzucić. Twierdzili, że kto ma telewizor w domu, ten wpuszcza za próg wroga. Zdaniem małżeństwa Szarków „skala kłamstw i propagandy w oficjalnych mediach niczym nie różni się od czasów PRL”. A co się w telewizji mówi (to znaczy mówiło, przed przejęciem jej przez PiS) o Polsce według Szarka? „że my mamy zrezygnować z Polskości i z dumy. (…) Tu jest bardzo ważna walka o polskie, wolne, niezależne media, to decydująca batalia, która przed nami stoi”. Z pewnością już teraz prezes IPN uznaje batalię za wygraną. Po czwarte: sąsiedzi. Jarosław Szarek jeździł do Budapesztu, by popierać Orbána. Bo Węgry według niego to dla Polski wzór do naśladowania. W listopadzie 2012 r. mówił z zazdrością, że Węgry czerpią siłę z historii. „Orbán i jego przyjaciele byli traktowani jak osoby umysłowo chore. (…) Ale oni to wytrzymali i w 2010 r. zdobyli 61 proc. głosów. I znowu zbieg okoliczności, wybory były 10 kwietnia 2010 r.”. W Klubie GP przywoływał zaś, jako wciąż aktualne, wspomnien