Powrót sprawy Amber Gold

O Amber Gold naprawdę głośno zrobiło się wiosną 2012 r., kiedy całą Polskę upstrzyły reklamy linii lotniczej OLT Express. W prima aprilis, czyli 1 kwietnia 2012 r., zainaugurowano na trasach krajowych tanie loty za 99 zł i spece od transportu zastanawiali się, jak długo to pociągnie. Wyliczano, że przy samolotach ATR 42, ATR 72 i Airbusach względna opłacalność zaczyna się od 200, 300 zł. To musi być jakaś pralnia, uznali eksperci. Faktycznie długo nie pociągnęło. Po czterech miesiącach wszystkie loty zawieszono do odwołania. Czyli na zawsze. Większościowym właścicielem OLT Express była od 2011 r. spółka Amber Gold należąca do Marcina P., znana wcześniej w kręgu osób szukających korzystnych możliwości ulokowania oszczędności. Powstała w 2009 r. początkowo pod nazwą Grupa Inwestycyjna Ex sp. z o.o., a pół roku później przemianowana na Amber Gold. Reklamowała się jako pierwszy w Polsce dom składowy. Oznaczało to, że klient wpłacający firmie lokatę nabywał teoretycznie złoto, które składował w Amber Gold. Złota na oczy nie widział, ale dostawał certyfikat, że je posiada. Firma gwarantowała początkowo stopę zwrotu na poziomie 10, a potem nawet 14 proc. w skali rocznej. Lokaty były terminowe. Już w grudniu 2009 r. Komisja Nadzoru Finansowego wydała ostrzeżenie przed działalnością Amber Gold. Uznała, że spółka prowadzi zabronioną działalność parabankową i funkcjonuje na zasadzie piramidy finansowej. To powinien być jasny sygnał dla prokuratury, aby natychmiast sprawdzić zgodność z prawem przedsięwzięcia firmowanego przez Marcina P. Prokuratura Rejonowa w Gdańsku Wrzeszczu podjęła dochodzenie sprawdzające, ale prowadziła je w tempie tak żółwim, jakby zlekceważyła ostrzeżenie KNF. W efekcie nie dopatrzyła się nieprawidłowości i umorzyła postępowanie. Klienci Amber Gold też nie wzięli sobie do serca sygnałów z KNF. Ich łatwiej zrozumieć, bo nie wpłacali swoich lokat pod stołem. Przychodzili do placówek Amber Gold rozsianych w wielkich miastach, widzieli szyldy firmy, eleganckie wnętrza, byli obsługiwani przez elokwentnych pracowników. Wszystko na oko było całkowicie legalne. Na początku był zamiar Piramidy finansowe przyciągają jak magnes, bo oferują wysokie zyski. I pierwsi klienci faktycznie zarabiają. To oni przyciągają następnych, którzy nie wiedzą, że ich pieniądze nie są cudownie rozmnażane, ale spłacają zobowiązania wobec poprzedników. W którymś momencie system się załamuje i piramida wali się jak domek z kart. Ten mechanizm znany jest od początku XX w. jako schemat Ponziego, emigranta z Włoch, który w USA zorganizował piramidę oferującą 50-proc. stopę zwrotu. Podobny schemat zastosował amerykański finansista Bernard Madoff. Jego piramida padła w 2008 r., a Madoff został skazany na 150 lat więzienia. W Polsce pierwszą piramidą była Bezpieczna Kasa Oszczędności Lecha Grobelnego. Upadła, bo musiała. Kolejną, pod nazwą Skyline, zorganizował Mariusz K. Też się rozsypała. Dlaczego więc 20 lat po Grobelnym drobni, ale i całkiem zasobni ciułacze znów uwierzyli, że tym razem ich pieniądze będą się cudownie rozmnażać? Odpowiedź, że z chciwości, nie odda istoty rzeczy. Uznali oni, iż żaden oszust nie odważyłby się tak otwarcie wyłudzać od nich pieniędzy. Przecież stojące na straży prawa prokuratura, policja i ABW nie postawiły tamy oszustwu, a tym samym, w oczach klientów, legitymizowały poczynania Marcina P. Dzisiaj już wiemy, że gdyby system prawa działał prawidłowo, Marcin P. zamiast organizować swoją piramidę, siedziałby w kryminale. Skazano go bowiem wcześniej za oszustwa i wyłudzenia aż sześć razy, ale na wyroki w zawieszeniu. Sądy, orzekając kolejne kary, nie wiedziały o poprzednich wyrokach. Pierwszą oszukańczą firmę założył w 2003 r., miał wtedy 19 lat i był jeszcze licealistą. Kiedy jako 25-latek zakładał Amber Gold, według prokuratury miał pełną świadomość, że celem firmy będzie wyłudzenie. Na wstępie był więc zamiar, a to przesądza o kwalifikacji zarzucanych mu czynów i zagrożeniu wysoką karą. Nie kupował za powierzone firmie pieniądze sztabek złota, chociaż to obiecywał klientom. Jego linia obrony sprowadza się do twierdzenia, że Amber Gold spłaciłaby zobowiązania, gdyby nie zmasowany atak instytucji państwa i mediów. To miało spowodować panikę wśród klientów skutkującą niewypłacalnością. Brzmi to gołosłownie, bo ani Marcin P. nie potrafi wskazać, gdzie przechowuje sztabki złota pokrywające lokaty klientów, ani syndyk i prokurator nie potrafią ich znaleźć. Klientom Amber Gold mówiono, że ich złoto znajduje się m.in. w sejfach BGŻ. Faktycznie jedno z kont spółki było założone w tym banku, ale znaleziono na nim zaledwie kilkaset złotych (nie sztabek). To właśnie informacja z BGŻ przekazana ABW o tym, że bank ten nie ma pojęcia o rzekomo zdeponowanym w ich skarbcu złocie, powoduje, że w lipcu 2012 r. śledztwo przestaje być markowane i rusza z kopyta. W tym czasie Marcin P. jeszcze chodzi wolny i udziela prasie wywiadów. Mówi, że zaczynał, mając 5 tys. zł, że z przyszłą żoną roznosił po mieście ulotki o swojej firmie załatwiającej kredyty bankowe. Ale pomija milczeniem, skąd wziął pieniądze na Amber Gold, czyli na zatrudnienie kilkuset osób, na reklamę i wyposażenie oddziałów. Twierdzi natomiast, że klienci powierzyli Amber Gold ok. 80 mln zł. To zupełnie inne wyliczenie niż to, z którym prokuratura poszła do sądu. Akt oskarżenia szacuje straty 19 tys. klientów na prawie 900 mln zł. Tusk, Adamowicz i parasol Jeszcze w sierpniu 2012 r., kiedy Amber Gold już była niewypłacalna, a przed biurami firmy gromadzili się oszukani klienci, Prokuratura Okręgowa w Gdańsku poinformowała, że na razie nie stwierdzono, aby ta firma popełniła przestępstwo, a Marcin P. nie ma statusu osoby podejrzanej. Jednak kilka dni później właścicielowi Amber Gold postawiono pierwsze sześć zarzutów, m.in. o prowadzenie bez  zezwolenia działalności bankowej, obrót bez zezwolenia dewizami i fałszerstwo dokumentu. Pozostał na wolności z zakazem opuszczania kraju. Aresztowano go pod kolejnych 10 dniach. Tym razem zarzut brzmiał już poważnie: oszustwo na wielką skalę, czyli czyn zagrożony karą do 15 lat więzienia. Być może afera Amber Gold nie wzbudziłaby aż takich emocji, gdyby nie fakt, że wśród współpracowników Marcina P. wypatrzono Michała Tuska, syna ówczesnego premiera. Zajmował się analizami rynku i PR w OLT Express. Jak mówił potem dyrektor operacyjny OLT Jarosław F., młody Tusk był potrzebny z powodu nazwiska. Dobre nazwisko to lewar biznesowy, dobrze wpływa na kontrahentów. Ale jego obecność w firmie ujawniono dopiero po upadku OLT. Spekulowano, że Michał Tusk był potrzebny nie jako zabieg marketingowy, ale parasol ochronny. Ten epizod z młodym Tuskiem wystarczył, by sprawa nabrała wymiaru politycznego. Tym bardziej że w happeningu promującym otwarcie nowego terminala na gdańskim lotnisku wzięli udział gdańscy samorządowcy z prezydentem Pawłem Adamowiczem na czele. Ubrani w żółte kurtki ciągnęli na linie samolot w barwach OLT Express. Ich zdjęcie ukazało się w trójmiejskiej „Gazecie Wyborczej” jako ilustracja do artykułu Michała Tuska, wówczas jeszcze dziennikarza. To właśnie zdjęcie pokazywał po wybuchu af