Na tych, co stoją tam, gdzie ZOMO, i na tych, którzy stoją tam gdzie zawsze. Na zwolenników Bieruta i Jaruzelskiego i na zwolenników ich ofiar. Na ONR i na KOD. Polacy pierwszego sortu mogą paradować pod sztandarami ONR i heilować. Polacy drugiego sortu stanowią prowokację. Jesteśmy zmuszani do wyboru. „Trzecia droga” się kończy. Coraz trudniej udać się na wewnętrzną emigrację. Barykada jest za szeroka, by na niej usiedzieć. Kto jest za? Kto przeciw? Kto wstrzymuje się od głosu – ten się nie liczy? Władza cieszy się poparciem 40 proc. badanych i np. w świecie aktorskim ma swoje autorytety (państwo Łaniewska, Dałkowska, Zelnik i inni). Z drugiej strony Wajda, Lupa, Janda, Zagajewski, Olbrychski, Pszoniak. Podobnie wśród ludzi pióra – tu Jarosław Marek Rymkiewicz, tam – Adam Zagajewski czy Olga Tokarczuk. Władza dysponuje ogromną siłą: stanowiska (choćby w teatrach), instytuty, pieniądze, spółki Skarbu Państwa, ambasady, nominacje, ordery, subwencje, szantaż („dotacja – tak, ale…”), presja na jury festiwalu, prokuratura na gwizdek, publiczna telewizja i radio, które wyciszają Wałęsę, a nagłaśniają swoich. Władza to potęga. Wie o tym, podziwiany także przeze mnie, mistrz Andrzej Seweryn, wielki aktor u Petera Brooka, w Comédie-Française, dyrektor Teatru Polskiego. Olśniewająca kariera. Ale i ogromna odpowiedzialność. Na której szali położy swój autorytet? Wszak Seweryn to waga ciężka. Ponieważ głos Mistrza jest ważny, także dla mnie, przeczytałem z zainteresowaniem, ale i z narastającym zdumieniem, jego rozmowę z Danutą Subbotko („GW”, 20/21 sierpnia 2016). Były to zapasy. Dziennikarka usiłowała docisnąć artystę do ściany, a aktor się wymigiwał od zajęcia stanowiska, i do końca nie wiemy, co sądzi o konflikcie rozdzierającym Polskę. Teatr Polski z kraja. „Pan, opozycjonista, Kuroniowiec – nie chce zabrać głosu?” – pyta dziennikarka. „Trzeba zachować spokój” – odpowiada Mistrz. „Niektórzy wychodzą na ulice” – dociska redaktor. „I dobrze” – mówi Seweryn. „Każdy ma swoją rolę do odegrania. Ja jestem urzędnikiem państwowym, mam obowiązek powściągliwości. Jestem odpowiedzialny za instytucję, za ludzi, realizację programu, który uważam za istotny”. „I dlatego lepiej siedzieć cicho?”. „Nie. Tylko spokój uważam za bardziej konstruktywny. Nie trzeba tyle gadać, tylko wziąć się do roboty, ponieważ to, co się dzieje dzisiaj w Polsce, jest rezultatem zaniedbań związanych z pielęgnowaniem pewnych wartości patriotyzmu, historii itd. Zaniedbaniem losu pokrzywdzonych na skutek transformacji. Było ich wielu. (…) ja mam swoją robotę do wykonania w Teatrze Polskim, nie wiem, jak długo jeszcze. Tam się spełniam również jako obywatel. My robimy czasami rzeczy ważne – zapraszam. Jacek [Kuroń] próbowałby się organizować, tak jak robią to ci, którym dzisiaj bliżej do władzy. Mam na myśli Młodzież Wszechpolską, ONR-owców czy organizacje paramilitarne. Jak oni fantastycznie działają! Pozazdrościć zapału (…). Ci ludzie pracują. Codziennie, proszę pani. Na obozach, w małych miasteczkach. A z drugiej strony co? Jakiś aktor wypowie się w prasie? Niech już lepiej ludzie przyjdą do Teatru Polskiego i zobaczą, co robi np. Pożar w Burdelu”. Pewien przyjaciel powiedział p. Sewerynowi w latach 70.: „Ty rób teatr, a my będziemy robili politykę”. Więc Mistrz robi teatr. „Od lat mówię o repertuarze polskim, którego brak. O polskiej tradycji. Pod tym względem jest mi w sumie po drodze z obecną władzą”. Porada przyjaciela („Ty rób teatr…”) przypomina hasła: „studenci do nauki, literaci do piór, aktorzy do grania!”. Nie sądzę, by Mistrz miał to na myśli. Przecież dobrze pamięta, jak było… Może raczej ma na myśli słowa Aleksandra Gieysztora po wojnie, kiedy władzę obejmowali komuniści: „Teraz nie będziemy robić żadnej partyzantki, tylko uniwersytet”. Nie chcę wmawiać panu Sewerynowi przesadnej sympatii do narodowców, rozumiem, że ma na myśli wyłącznie ich talenty organizacyjne i tylko to