Z okazji nowego roku akademickiego kilka słów o wielkiej przemianie w życiu akademickim, której jesteśmy świadkami. Oto akademia krakowsko-częstochowska zmienia się nam w akademię radziecko-amerykańską. Lenistwo, gnuśność i nepotyzm odchodzą w przeszłość, ustępując walce o granty i punkty, biurokratycznemu drylowi i surowemu systemowi kontroli. Nadeszła epoka wydajności, transparencji i równego traktowania. A jednocześnie epoka ciągłego nadzoru, lęku przed utratą pracy, anonimowych donosów i dominacji biurokratów. Żegnaj dżumo, witaj cholero! Kiedyś profesor to miał klawe życie. Przyjeżdżał sobie z domu w miejscowości powszechnie uważanej za wypoczynkową raz w tygodniu do miasta, wygłaszał wykład, odbywał seminarium i w zasadzie mógł już wracać. Czasami jeszcze jakieś zebranie, ale jakby nie poszedł, to świat by się nie zawalił. Wszyscy mu się w pas kłaniali, a wszelkie obowiązki wykonywał na nieśmiałą prośbę dziekana, do której łaskawie się przychylał. Na radach wydziału i komisjach mógł chromolić od rzeczy, czym jedynie potwierdzał swój status czcigodnego dementy. Dziś profesor musi uganiać się za publikacjami, nadskakiwać studentom, by nie obsmarowali go w anonimowych ankietach, a dziekana boi się jak diabeł święconej wody. I nie zarabia już pięć razy więcej niż asystent. Żeby wyjść na swoje, musi mieć granty, recenzować, prowadzić dużo zajęć. A i z tym wszystkim wyżej „kierownika działu HR” czy czegoś w tym typie nie podskoczy. Do tego doktorzy depczą po piętach profesorom. Coraz częściej mają więcej grantów, publikacji i punktów niż profesorowie, którym przyjdzie decydować o ich habilitacjach i awansach. Bywa nawet, że umocowany w grantach i stypendiach doktorant zarabia lepiej niż szef. Na zdrowie! Jednakże duch konkurencji i nieustający nadzór, „oceny okresowe” i wciąż pęczniejące zobowiązania natury administracyjnej sprawiają, że komfort codziennej pracy na uczelni drastycznie spada. Nikt już nie czuje się pewnie. Większość wykładowców ma kilkuletnie kontrakty, a ich przedłużenie, choć bardzo prawdopodobne, nie jest jednakże całkiem pewne. Oprócz profesorów zwyczajnych, którzy stanowią kilka procent kadry, wszyscy znajdują się w stanie oczekiwania na awans. To zaś sprawia, że siedzą cicho, starając się nikomu nie podpaść, a także podejmują rozmaite działania pozorowane, w rodzaju pisania zupełnie niepotrzebnych artykułów, których na pewno nikt nie przeczyta, albo robienia konferencji, z których nic nie wynika. Przerost formy nad treścią jest tu powszechny. Prawdziwych uczonych jest przecież niewielu. Dobrych rzemieślników sporo. Jednak większość kadry uczelnianej to po prostu nauczyciele – tacy sami jak w liceach. Żeby jakoś przetrwać, muszą sami zadbać o pozory uczestnictwa w życiu naukowym. W tym celu tworzy się na przykład czasopisma, które po spełnieniu pewnych warunków formalnych są wpisywane na którąś z list czasopism punktowanych. Grupa założycieli i ich przyjaciół może sobie dzięki temu nastukać trochę punktów. Trudno ich o to winić. A humaniści trwają tylko dzięki temu, że nikt ich nie traktuje poważnie. I dobrze. Mogą sobie założyć na Słowacji anglojęzyczne czasopismo z, dajmy na to, polsko-słowacko-czeską radą naukową i wyrabiać punkty za „publikacje anglojęzyczne”. Bo też Amerykanie przejawiają umiarkowaną skłonność do publikowania tekstów z odległych krajów. Mają przecież swoje towarzystwo. Na szczęście nadal toleruje się pisanie książek. Wprawdzie punktów za nie prawie nie dają, lecz komisje od oceniania profesorskich postępów naukowych mają trochę rozsądku i jakoś te książki „zaliczają”. Tyle że nie dostajemy już kategorii „A”, jak