Partie polityczne przygotowują się do wyborów samorządowych

Oba te wydarzenia mają ważne polityczne implikacje, choć idące w przeciwnych kierunkach. Desygnowanie Trzaskowskiego było aktem nieprzyjaznym wobec Nowoczesnej, oddalającym możliwość porozumienia tych partii. Nowelizacja ordynacji, przeciwnie, poprzez faworyzowanie największych partii będzie mocną zachętą do konsolidacji opozycji. Wybory samorządowe odbędą się za rok. Składa się na nie wiele równoległych kampanii, z których największe znaczenie dla polityki krajowej mają dwie: rywalizacja o kilka największych miast, w tym zwłaszcza Warszawę, oraz walka o sejmiki, która pokaże układ sił przed kampanią parlamentarną w 2019 r. Wyniki tych potyczek mogą przewrócić do góry nogami naszą scenę polityczną, zwłaszcza po stronie opozycyjnej. Z kolei zmiany ordynacji samorządowej będą poligonem doświadczalnym, na którym PiS poćwiczy przed grzebaniem w ordynacji parlamentarnej, a może i europarlamentarnej. Ordynacja zabija małych i wzmacnia dużych Projekt zmian w Kodeksie wyborczym PiS przedstawił w dniu ogłoszenia kompromisu z prezydentem w sprawie sądów i w przeddzień marszu niepodległości. Nową ordynację przykryły bardziej emocjonujące wydarzenia, a zaproponowane w niej rozwiązania wielu komentatorów uznało za łagodne i niezbyt daleko idące. W rzeczywistości mogą one nie tylko zdestabilizować proces wyborów, ale też znacząco wpłynąć na wyniki i układ sił w samorządach. Nowelizacja upolityczni komisarzy, wprowadzi chaos przed samym głosowaniem, utrudni liczenie głosów i otworzy pole do nadużyć. Projekt skrytykowała PKW. „Zmiany w kodeksie przygotowywały osoby, które nie mają pojęcia o tym, jak w praktyce wyglądają wybory i praca Państwowej Komisji Wyborczej” – powiedział na konferencji szef Komisji Wojciech Hermeliński. Kpił, że przepisy wyglądają, jakby układał je mały Kazio. Dla partii w projekcie PiS kluczowe są przepisy zmieniające sposób wyboru kandydatów i wpływające na ich szanse. Największy niepokój budzi zmniejszenie okręgów na poziomie sejmików, powiatów i gmin. Obecnie w okręgach sejmikowych można uzyskać od 5 do 15 mandatów, po zmianach będzie od 3 do 7. Znacząco podnosi to realny próg wyborczy – nawet kilkanaście procent głosów może nie wystarczyć do zdobycia mandatów. Oznacza to, że do sejmików nie wejdą mniejsze ugrupowania, jak Nowoczesna i Kukiz’15 oraz PSL w północno-zachodnich częściach kraju. Taki system osłabia też komitety lokalne. Mniejsze emocje budzi wprowadzenie dwukadencyjności dla wójtów, burmistrzów i prezydentów od 2018 r. PiS wycofał się z pierwotnego pomysłu dwukadencyjności wstecznej, ale nawet ta wprowadzona „do przodu” jest wątpliwa konstytucyjnie, bo w ustawie zasadniczej nie ma regulacji dotyczących kadencji samorządów. Trudno jednak oczekiwać, że obecny Trybunał Konstytucyjny zablokuje te przepisy. Protesty – przede wszystkim Kukiz’15 – wywołuje likwidacja JOW w małych gminach. Ugrupowanie chciało rozszerzyć system większościowy na wszystkie szczeble samorządu. Paweł Kukiz ocenił, że nowa ordynacja cofnie Polskę do „systemu najsiermiężniejszej komuny, gdzie samorządowcy przywożeni byli w teczkach przez pierwszych sekretarzy”. I wezwał prezydenta do weta. Projekt zmian wywołał popłoch, szczególnie w mniejszych partiach. – Ordynacja zmienia wszystko. Przy tak małych okręgach próg wyborczy rośnie do ok. 20 proc., a szanse na mandaty mają tylko trzy partie – PiS (właściwie wszędzie) i PO oraz PSL i to tylko w regionach, w których są stosunkowo silne – mówi POLITYCE Władysław Kosiniak-Kamysz. Szef PSL jeszcze niedawno zapierał się, że nie ma mowy o wspólnych listach opozycji w samorządach, bo wybory lokalne są dla ludowców kluczowe. A partia ma tysiące kandydatów do wystawienia na różnych szczeblach. Teraz zaczyna zmieniać zdanie. PSL rozważa trzy warianty. Wystawienie własnej listy (co wydaje się coraz mniej prawdopodobne), szeroka koalicja wszystkich partii opozycyjnych oraz wspólny start z ugrupowaniem Kukiz’15, z którym ludowcom jest ostatnio po drodze, bo razem najostrzej ze wszystkich protestują przeciw zmianom w ordynacji. Politycy PO w oficjalnych rozmowach wyrażają rutynowe oburzenie i deklarują protesty, ale nie wyglądają na specjalnie zmartwionych. Zmiana ordynacji wzmacnia PiS, ale zarazem daje Platformie przewagę wobec reszty opozycji. Nowelizacja czyni z mniejszych ugrupowań petentów Schetyny: albo wystartują same i przepadną, albo staną się młodszym partnerem koalicyjnym PO, z odpowiednio mniejszymi udziałami na listach wyborczych. Politycy PO wcześniej deklarowali, że z rozmowami czekają na nową ordynację, bo to od niej wszystko zależy. Ale teraz czekają dalej – aż pozostałe partie opozycyjne dojdą do wniosku, że nie mają wyjścia i muszą się przyłączyć do Platformy, najlepiej na jej warunkach. – Nam się nie spieszy. Może się okazać, że porozumiemy się dopiero po wyznaczeniu granic okręgów. Jak PSL i Nowoczesna zobaczą, że większość z nich jest trzymandatowa i nie mają praktycznie żadnych szans na radnych, to się w końcu zdecydują – mówi POLITYCE członek władz partii. Porozumieniu niechętni będą zapewne obecni samorządowcy PO, bo dla nich nowi ludzie na listach będą stanowili zagrożenie. Z kolei Nowoczesna nie chce łatwo ustępować Platformie i przekonuje, że to PO bardziej potrzebuje partii Petru niż na odwrót. – My w samorządach nie mamy teraz władzy, więc też nie mamy wiele do stracenia. Możemy tylko zyskać, a Platforma – stracić – mówi POLITYCE Katarzyna Lubnauer. I dodaje: – Warunkiem współpracy jest wyrażenie dobrej woli w tym kierunku. Jak na razie ze strony PO nie było jej widać, ale nowa ordynacja może wszystko zmienić. Ryszardowi nie odamy Według wiceszefowej Nowoczesnej partia chce jedynie zaznaczyć obecność w samorządach. Mieć kilku radnych w sejmikach oraz w najważniejszych miastach, i wystawić kilku kandydatów na prezydentów. Z tym ostatnim jest największy kłopot, bo PO w niewielu miastach jest gotowa ustąpić. – My chcemy współpracować z Nowoczesną. Jej elektorat może nam dać mandaty konieczne do utrzymania władzy. Ale to nie oznacza, że będziemy oddawali Ryszardowi Petru miasta, w których PO by wygrała, a Nowoczesna nie ma nikogo rozpoznawalnego – mówi jeden z liderów Platformy. Podobną jak Nowoczesna postawę ma Barbara Nowacka z Inicjatywy Polskiej. – To nie jest tak, że my jesteśmy skazani na koalicję z PO. To ona jest skazana na koalicję z nami, bo bez lewicy Platforma straci władzę choćby w radzie Warszawy. Tymczasem oni czekają, aż przyjdziemy ich prosić – twierdzi Nowacka. Podkreśla, że jest otwarta na współpracę, ceni też Trzaskowskiego, który będzie reprezentował PO w Warszawie. Ale podobnie jak pozostałe mniejsze partie, nie podchodzi do wspólnych list z entuzjazmem. – Dla nas taki scenariusz nie jest korzystny. Znam masę ludzi, którzy poparliby nas w wyborach, ale na zjednoczoną opozycję nie zagłosują, tylko zostaną w domu. Bo nie chcą głosować na Platformę. Znawca ordynacji wyborczych Jarosław Flis policzył, jak wyglądałby podział mandatów w sejmikach w 2014 r., gdyby wówczas obowiązywały małe okręgi. PiS zyskałby 16 mandatów w skali kraju, Platforma – osiem. PSL, SLD i komitety regionalne odnotowałyby straty. Ale wówczas PiS i PO miały zbliżone wyniki, a bardzo silny był także PSL. W 2018 r. premia dla największej partii byłaby jeszcze większa, choć trudna do wyliczenia. – Z małymi okręgami jest trochę jak na loterii. Może się zdarzyć, że 49 proc. poparcia da wszystkie mandaty w okręgu trójmandatowym (gdy pozostałe partie mają niskie poparcie), a może być i tak, że z 49 proc. można mieć tylko jednego radnego – mówi POLITYCE Flis. Zresztą wcale nie jest powiedziane, że należy się przyzwyczajać do obecnego brzmienia nowelizacji Kodeksu wyborczego. Ostra krytyka ze strony bliskiego PiS szefa PKW – Hermeliński to od dziecka znajomy braci Kaczyńskich, z poręki PiS został sędzią Trybunału Konstytucyjnego w 2006 r. – może zwiastować wprowadzenie licznych poprawek. Na tę ustawę z uwagą będzie też patrzył Andrzej Duda, dbający o relacje z samorządowcami i Kukizem. – Porozumienie w sprawie sądów to porozumienie w sprawie sądów. Nie oznacza, że prezydent zapomni o prawie do weta – twierdzi nasz rozmówca z Pałacu Prezydenckiego. Bitwa warszawska i inne Sejmiki są ważne, ale ze zrozumiałych powodów najwięcej emocji budzi Warszawa. Wygrana w stolicy byłaby mocnym ciosem w PiS i sygnałem, że idzie zmiana; ewentualna przegrana opozycji byłaby klęską prowadzącą do pogrzebu obecnych szyldów. Polityk z władz PO: – W stolicy naszym kandydatem będzie Trzaskowski i nie ma mowy o nikim innym. Według sondażu zleconego przez partię Trzaskowski może liczyć na około 35 proc. w pierwszej turze i wygrałby w każdej konfiguracji, niezależnie, czy PiS reprezentowałby Patryk Jaki czy Stanisław Karczewski. Kamila Gasiuk-Pihowicz, którą Nowoczesna proponuje jako kompromisową kandydatkę obu partii, popierana przez PO miałaby 26–27 proc. i przegrałaby z Patrykiem Jakim. Startując samodzielnie, w pierwszej turze miałaby zaledwie 10 proc. O kandydacie myśli też PiS. Rozkręciła się machina medialna promująca Jakiego – „szeryfa i pogromcę mafii reprywatyzacyjnej”. Był okładkowym bohaterem „Sieci Prawdy” i „Do Rzeczy”, przymilny wywiad zrobił z nim Łukasz Mężyk na wp.pl. W PiS kandydat „od Ziobry” budzi jednak wątpliwości, a do startu prze marszałek Senatu Stanisław Karczewski. Jego zapałowi dziwią się trochę koledzy z partii przekonani, że n