Widać żarówkę w tunelu – odetchnąłem po I turze wyborów, bo „dobra zmiana” panoszy się wszędzie. Nawet w Ziemi Obiecanej. W tygodniku „Przegląd” ciekawa rozmowa Roberta Walenciaka z Danielem Bar-Talem, profesorem psychologii społecznej uniwersytetu w Tel Awiwie. Autor wielu książek mówi: „W Izraelu też władza twierdzi, że jej przeciwnicy nie mają legitymacji społecznej, nie rozumieją interesu państwa, ocierają się o zdradę, nie mają nic wspólnego z szeroką publicznością. Tak samo dzieje się w Polsce i w Stanach. Wszędzie tam władza buduje podobną narrację, że ci, którzy z nią się nie zgadzają, stają się wrogami narodu. Bo to my jesteśmy jego reprezentacją. Ja nazywam to monopolizacją patriotyzmu – mówi izraelski psycholog. – Ludzie kochają swój naród, kochają państwo, są patriotami. Ale – to często się zdarza – nie zgadzają się z władzą. Dla władzy nie są już patriotami, tylko wrogami. Patriotami są jedynie ci, którzy wierzą w ideologię grupy rządzącej, w jej liderów. A inni – to zdrajcy. Niestety, to jest droga do totalitaryzmu. A oni wszyscy nią idą”. Czyżbyśmy w Polsce budowali drugi Tel Awiw? Wiele na to wskazuje: „Prawica autorytarna, która dochodzi do władzy, od razu chce zmienić system państwa i społeczeństwa. Tak, żeby nie tylko odpowiadał jej ideologii, ale zapewniał jej władzę na długie lata. Dlatego nie liczy się z zasadami demokracji i zmienia prawo, próbuje kontrolować edukację młodego pokolenia, ogranicza wolność słowa, stara się kontrolować media i uniwersytety i buduje system wyłącznie z ludźmi, którzy popierają jej ideologię. W Izraelu wygląda to tak, że władza buduje inteligencję alternatywną. Prawicową. Taką, która popiera rząd. I ma ją! Po pierwsze, tworzą ją ci, którzy do prawicowej władzy są przekonani. Po drugie, ludzie w tym wychowani. Po trzecie ci, których nazywam Mefistami. – Bo przeszli na stronę zła? – pyta Robert Walenciak. – Opłaca się im. Nie wierzą w to, ale w takiej sytuacji? Co można robić? (…) Im dłużej będzie trwał ten rząd, tym więcej ludzi, na uniwersytetach, w teatrze, będzie po jego stronie. I rządzący to wiedzą. W Izraelu wpadli na jeszcze jeden pomysł – zbudowali prawicowy uniwersytet. On daje doktoraty. Jego absolwenci znajdują dobrą pracę. W Izraelu zaczynają się też zmiany w Sądzie Najwyższym. Minister sprawiedliwości tłumaczy: żeby była sprawiedliwość, musimy zmienić Sąd Najwyższy. Bo musimy mieć reprezentację narodu”. Wypisz, wymaluj Polska, włącznie z nowym uniwersytetem, którego budowę rozważał kiedyś prezes. Dlaczego ludzie odwracają się od demokracji liberalnej? Co w niej nie działa? „Musimy zaspokoić ludzkie potrzeby”, ale najpierw musimy je zrozumieć – kończy Daniel Bat-Tal. Trochę mnie ta pointa rozczarowała, to raczej banał, więc szukam gdzie indziej. I znajduję w eseju francuskiej intelektualistki, profesor Chantal Delsol, „Quo vadis, Europo?”, w niszowym czasopiśmie „Wszystko co najważniejsze” (wyd. Instytut Nowych Mediów). Autorka tłumaczy, dlaczego Orbán, Kaczyński i spółka odwracają się tyłem do Unii: Europa Zachodnia potępiła nie tylko nazizm, ale i nacjonalizm oraz patriotyzm, a narody Europy Wschodniej, po latach komunizmu, bez tego nie mogą żyć. Są złaknione swojej historii, kultury i pamięci. „Kultura była jedynym schronieniem w czasie opresji” – czytamy. (O Kościele autorka nie wspomina – Pass.). Nie ma społeczeństw bardziej przeciwnych wielokulturowości niż społeczeństwa środkowoeuropejskie. Wielokulturowość traktują nie jako szansę, ale jako zagrożenie. Jest ona źródłem lęku przed odrzuceniem, przed rozpuszczeniem się narodu w Europie. (Złość wypływająca z lęku, zazdrości albo braku kindersztuby pojawia się nawet w języku kogoś takiego, jak Andrzej Bryk, profesor UJ, który pisze w „Rzeczpospolitej”, że Guy Verhofstadt to „cyniczny biurokrata i strażnik ideologii liberalnej nienawidzący niewłaściwych wyborów demokratycznych, (który) krzyczał w PE…” – Pass.). Europa Zachodnia w procesi