Czym jest tytułowe Hawaikum? To egzotyka podwórkowa, naiwna wrażliwość na piękno kierująca się złym smakiem. Bardziej formalna odpowiedź brzmi, że to zbiór wyobrażeń o estetyce Polski B. Zdając sobie sprawę z groteskowego charakteru kultury prowincji, autorzy zebranych tu esejów (m.in. Jan Sowa, Filip Springer, Ziemowit Szczerek, Józef Tischner) proponują nowe spojrzenie na gust odciskający się na polskiej przestrzeni. W chęci upiększania rzeczywistości dostrzegają tęsknotę za egzotyką i tropikami. Nie bez powodu zbiór otwiera znany tekst Józefa Tischnera o melancholii rodzącej się z porażki, która przesądza o zdegradowanym sposobie życia. Melancholia w tym kontekście oznacza także zgodę na zastane warunki, które można tylko regulować w ramach swoich możliwości. Nic więc dziwnego, że w kraju wielkich równin i szarych chmur sposobem na urozmaicenie krajobrazu będzie jaskrawa elewacja budynku, fikuśna gipsowa figurka albo nawet skromna palma.
Pod red. Moniki Kozień, Marty Miskowiec i Agaty Pankiewicz, Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, Czarne, Wołowiec 2015, s. 272