Rozdział 2
CYKANIE ŚWIERSZCZY, ŚPIEW PTAKÓW I WRZASK MAŁP SYSTEMY KOMUNIKACJI W ŚWIECIE ZWIERZĄT
Każdy spacer na łonie natury przysparza nam niezliczonych wrażeń słuchowych świadczących o różnorodności dźwięków wydawanych przez zwierzęta - słyszymy śpiew ptaków lub cykanie świerszczy, beczenie owiec czy rżenie koni. Naturalnie najlepiej znamy odgłosy naszych zwierząt domowych: miauczenie kotów i szczekanie psów. Psy w zależności od nastroju i sytuacji mogą też warczeć, skomleć albo wyć, a tym samym dają wyraźne świadectwo, że dźwięki te coś oznajmiają i wyrażają jakieś emocje. Chodzi zatem o sygnały, które służą porozumiewaniu się i wywołują u istot tego samego gatunku określone reakcje: oszczekiwany pies gwałtownie odszczekuje, kaczęta idą za przywołującym je głosem matki, a całe stado ptaków na okrzyk ostrzegawczy momentalnie podrywa się do lotu i ucieka.
Powyższe przykłady to wyłącznie sygnały akustyczne, ponieważ ludzie, przyzwyczajeni do porozumiewania głosowego, właśnie takie wychwytują najwyraźniej.
W rzeczywistości jednak w świecie zwierząt - a po części także u nas samych - równie ważną rolę w porozumiewaniu się odgrywają sygnały wizualne (formy, kolory, ruchy, gesty i mimika twarzy), chemiczne, głównie olfaktoryczne (zapachowe lub smakowe) i dotykowe. Na przykład u psów do zachowań komunikacyjnych należy nie tylko szczekanie i warczenie, lecz także merdanie ogonem lub szczerzenie zębów. To całkowicie zrozumiałe - także w naszych zachowaniach społecznych i komunikacji niewerbalnej nie można nie doceniać mowy ciała, gestów i mimiki. Natomiast nie potrafimy chyba wyobrazić sobie, jak ogromne znaczenie u zwierząt o tak doskonałym węchu jak pies mogą mieć sygnały zapachowe (na przykład związane z wydalaniem i obwąchiwaniem moczu) i jak bardzo mogą one wpływać na ich zachowanie.