Trzecia książka Magdy Dygat „Kupić dym, sprzedać mgłę” jest klasyczną powieścią o historii trzech kobiet, które co prawda los uczynił babką, matką i córką, ale one zrobiły wszystko, aby przemienić to w niewiele znaczący pozór i czystą formalność. Brak zaznanego w dzieciństwie ciepła okazuje się w tej rodzinie spadkiem emocjonalnym, przekazywanym dalej. Jak fatum ciąży na losach dalszych pokoleń.
Pierwsza książka tej autorki, zatytułowana „Rozstania”, była autobiografią. Napisaną z bolesną odwagą mówienia o strasznym dzieciństwie wśród dorosłych, którzy traktują dziecko jak niewygodnego świadka swojej niedojrzałości. Kto pamięta tę książkę (a należy ona do takich, które pozostawiają ślad), ten bez trudu odcyfruje autobiograficzne elementy powieści. Najstarsza z kobiecych postaci przypomina matkę Magdy Dygat, aktorkę, druga to przetworzony obraz autorki, ale córka narodziła się z wyobraźni. Aktorka traktowała macierzyństwo jak niechcianą rolę, którą przydzielono jej przez pomyłkę. Dlaczego jej córka powtarza ten sam schemat, choć jest go świadoma? Nie jest aktorką, zmaga się z poczuciem pustki w swoim życiu, od początku wie, że nie wypełni jej przez małżeństwo, ale rolę matki postanawia odegrać „po łebkach”. W „Rozstaniach” przewija się myśl, że dopiero gdy mamy własne dzieci, potrafimy wybaczyć zaznane niegdyś krzywdy swoim rodzicom. I wobec tego bezdzietni – jak Magda Dygat – albo są tej szansy pozbawieni, albo piszą książki. Fabułę „Kupić dym, sprzedać mgłę” można odczytać jako rodzaj kompensacji psychicznej. Bo może los da się odwrócić?
Fikcja literacka ma zadziwiające właściwości. Czy wymyślona córka będzie umiała wydobyć się z zaklętego kręgu zimna i niespełnienia? Zapowiada się nieźle: umie kłamać, zadawać ból i ma tyle determinacji, by samotnie wyruszyć za Ocean. Gdy już jesteśmy pewni, że uciekając przed rodzinnym fatum wpadła w objęcia amerykańskiego mitu i wydaje się, że zamkniemy książkę z rozczarowaniem, na koniec pojawia się niespodzianka. Jaka? Tego, niestety, nie mogę zdradzić, ale chodzi o silne uczucie.
Magda Dygat, Kupić dym, sprzedać mgłę, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007, s. 230
- Kup książkę w merlin.pl