Osoby czytające wydania polityki

Wiarygodność w czasach niepewności

Wypróbuj za 11,90 zł!

Subskrybuj
Nauka

Czekając na supernową

Eta Carinae - niezwykła gwiazda Mlecznej Drogi

Materia wyrzucona przez eta Carinae w 1843 r. rozbiega się z szybkością 700 km/s, formując obłok o kształcie klepsydry. Materia wyrzucona przez eta Carinae w 1843 r. rozbiega się z szybkością 700 km/s, formując obłok o kształcie klepsydry. Nathan Smith, Morse / NASA
Jedna z największych gwiazd Drogi Mlecznej na naszych oczach przeżywa przedśmiertne konwulsje. Wybuchnie jako supernowa. A może już wybuchła?
W odległej 7,5 tys. lat świetlnych od Słońca Mgławicy Carina powstały liczne gwiazdy o dużej masie, które zakończą ewolucję potężnymi eksplozjami.Nathan Smith/University of Minnesota/AOAO/AURA/NSF W odległej 7,5 tys. lat świetlnych od Słońca Mgławicy Carina powstały liczne gwiazdy o dużej masie, które zakończą ewolucję potężnymi eksplozjami.

W listopadzie 1676 r. 20-letni wtedy Edmund Halley wypłynął z Anglii w trzymiesięczną podróż, której celem była Wyspa Świętej Heleny, znana dziś jako miejsce uwięzienia i śmierci Napoleona Bonaparte. Miał na niej uruchomić obserwatorium astronomiczne i opracować pierwszy katalog gwiazd nieba południowego. Mimo młodego wieku cieszył się zaufaniem kręgów polityczno-biznesowych: wyprawie patronował Karol II – władca Anglii, Szkocji i Irlandii, a jej koszty pokryła Kompania Wschodnioindyjska.

Przyszły astronom królewski i badacz słynnej komety noszącej dziś jego imię nie zawiódł mocodawców. W 1679 r. ukazał się katalog z dokładnymi pozycjami ponad 300 gwiazd, który znakomicie ułatwił nawigowanie po morzach południowych. Nikt nie spodziewał się wtedy, że opisana w nim po raz pierwszy niepozorna gwiazda, leżąca na niebie w pobliżu Krzyża Południa, awansuje w XXI w. do rangi jednego z najciekawszych i najbardziej zagadkowych obiektów Drogi Mlecznej.

72 lata później astronom i matematyk francuski Nicolas de Lacaille założył na Przylądku Dobrej Nadziei niewielkie obserwatorium astronomiczne i rozpoczął prace nad rozszerzeniem katalogu Halleya. Plonem trwających ponad rok obserwacji były pozycje 9800 gwiazd i mapa nieba południowego. Niepozorną sąsiadkę Krzyża Południa zaliczył Lacaille do gwiazdozbioru Kilu (łac. Carina) i nadał jej używaną do dziś nazwę η Carinae, skracaną zazwyczaj do η Car (czyt. eta Car). Wokół η Car dostrzegł słabą poświatę, którą skatalogował pod nazwą Mgławicy Carina.

W latach 30. XIX w. mgławice nieba południowego badał znakomity astronom angielski sir John Herschel.

Polityka 38.2013 (2925) z dnia 17.09.2013; Nauka; s. 66
Oryginalny tytuł tekstu: "Czekając na supernową"
Reklama