Dekada Twittera: czy będzie kolejna?

Początek był skromny. Jack Dorsey, student New York University, opublikował 21 marca 2006 r. komunikat „just setting up my twittr” (właśnie ustawiam twittr). Niemal dokładnie 130 lat wcześniej, bo 10 marca 1876 r., Alexander Graham Bell po raz pierwszy wykorzystał telefon, mówiąc do słuchawki: „Mr. Watson, come here, I want to see you” (Panie Watson, proszę do mnie, potrzebuję pana). Poprzedzający telefon wynalazek telegrafu też ma swój założycielski cytat z Samuela Morse’a. Rozpoczynający swe życie 10 lat temu Twitter może więc się odwołać do całkiem bogatej historii technik ludzkiego porozumiewania się, choć bezpośrednio jest kontynuacją kultury esemesów, upowszechnionej przez rozwój telefonii komórkowej. Popularność tej usługi, polegającej na możliwości przesyłania komunikatów długości 160 znaków, zaskoczyła zarówno operatorów telefonicznych, jak i badaczy społecznych. Mimo ich zaskoczenia esemes stał się podstawowym sposobem wykorzystania komórek, każdej minuty wysyłanych jest na świecie 16 mln esemesów, w ub.r. nadano ich ponad 8 bln. Twórcy Twittera, obok wspomnianego Dorseya – Evan Williams, Biz Stone i Noah Glass, postanowili potencjał esemesów rozwinąć, tworząc platformę umożliwiającą łatwe rozsyłanie krótkich komunikatów do większego grona odbiorców. Pomysł służył początkowo wewnętrznej komunikacji w firmie internetowej Odeo, świat miał okazję poznać Twittera po raz pierwszy 15 lipca 2006 r. Korzystanie z serwisu jest bardzo proste, wystarczy założyć konto na platformie Twitter.com, by potem za pomocą komputera lub smartfona publikować komunikaty długości do 140 znaków. Mogą zawierać odnośniki do innych treści w internecie, można też do nich dołączać pliki multimedialne, informować o położeniu geograficznym, z jakiego wysyłany jest twitt, można także ogłaszać krótkie kwestionariusze. Istotą Twittera nie jest jednak jednokierunkowa emisja informacji, ale wymiana. Autorowi komunikatu można odpowiedzieć, można też retwittować informację, czyli przesłać dalej do swojego grona odbiorców, wreszcie – polubić i zacytować. Dlatego rzeczywistą miarą popularności konta nie jest bezwzględna liczba obserwujących, lecz zaangażowanie, jakie wywołuje. To zaś mierzy się właśnie liczbą reakcji na poszczególne wpisy. Innym ważnym wymiarem twitterowej komunikacji są hashtagi, czyli wątki tematyczne, które wyróżnia się znaczkiem #. Mają charakter wirtualnych bytów organizujących dyskusję w przestrzeni Twittera. Po dekadzie z Twittera aktywnie korzysta ponad 300 mln użytkowników na świecie, w Polsce jest ich ok. 4 mln. Liczby te bledną wobec popularności innego serwisu z tej samej epoki, Facebooka, z którego korzysta już ponad 1,5 mld użytkowników (ok. 20 mln w Polsce). Mimo to Twitter zajmuje szczególne miejsce w medialnej przestrzeni, bo stał się ulubionym narzędziem polityków i celebrytów. Twitt „Four more years” (Kolejne cztery lata), wysłany przez Baracka Obamę 7 listopada 2012 r. po drugim zwycięstwie w wyborach prezydenckich, był powielony przez innych użytkowników serwisu ponad 500 tys. razy. Obama jest też najpopularniejszym politykiem wśród twitterowców, jego poczynania śledzi 67 mln osób. Papieża Franciszka, który też ma konto na Twitterze (@Pontifex), obserwuje 8 mln. Liczba ta jednak znacznie wzrośnie, bo Watykan jest biegły w komunikacji internetowej i założył papieżowi konta narodowe. Polskie wydanie @Pontifex_pl śledzi 529 tys. internautów, podobna liczba obserwuje najpopularniejszego na Twitterze polskiego polityka Radosława Sikorskiego (@sikorskiradek). Internauci podążają jednak głównie za gwiazdami popkultury. Królową Twittera jest piosenkarka Katy Perry, którą śledzi w sieci blisko 80 mln fanów, Joannę Krupę (@joannakrupa) – w Polsce niespełna milion. Jeśli jednak mierzyć zaangażowanie, to jak informuje serwis Sotrender, w listopadzie najbardziej angażowali Tomasz Lis (@lis_tomasz) i Cezary „Trotyl” Gmyz (@cezarygmyz). Znawcy tematu potrafią na podstawie obserwacji dynamiki wpisów i wywoływanego przez nie zaangażowania wychwytywać ważne trendy. Analiza Twittera umożliwia np. lepsze zrozumienie porażki Bronisława Komorowskiego w wyborach prezydenckich. Mimo że cieszył się największą wśród kandydujących liczbą obserwatorów, nie potrafił wywołać zaangażowania. Pod tym względem ustępował znacznie w pierwszej turze Pawłowi Kukizowi, a w drugiej Andrzejowi Dudzie. O ile jeden twitt Komorowskiego w maju wywoływał 74 reakcje, o tyle obecnego prezydenta ponad 3700. Twitter stał się więc ważnym narzędziem marketingu, nie tylko politycznego. Dla Hollywood jest jednym z głównych narzędzi oceny szans na sukces nowych produkcji filmowych. Najpierw liczy się zaangażowanie, jakie wywołuje film przed premierą, bo od niego zależy realna liczba widzów podczas wieczoru otwarcia. Z kolei pierwsze reakcje, często słane po kryjomu w trakcie seansu, mają wpływ na frekwencję podczas kolejnych dni weekendu otwarcia. Ten zaś decyduje de facto o przyszłym losie produkcji. Oczywiście Twitter nie jest jedynym narzędziem, nie mniej ważny jest Facebook i inne zyskujące na popularności formy komunikacji sieciowej. To jednak Twitter ze względu na rolę, jaką w nim odgrywają liderzy opinii, ma szczególne znaczenie w kształtowaniu tematów publicznej debaty. Tę rolę najlepiej widać w chwilach szczególnie dramatycznych. Gdy 15 kwietnia 2013 r. podczas Maratonu Bostońskiego eksplodowały dwie bomby, Twitter stał się głównym narzędziem pracy dziennikarzy relacjonujących wydarzenia. Służył do komentowania i informowania na gorąco pod hashtagiem #bostonmarathon. Pojedyncze twitty dziennikarzy, świadków, policji układały się w rozwijającą się na gorąco opowieść o zamachu, polowaniu na terrorystów i finale – dramatycznym aresztowaniu. Twitter niczym wielki mózg agregator spinał strumyki informacji, stając się głównym, stale aktualizowanym repozytorium. Sprawni komunikatorzy potrafią tę siłę wykorzystywać do własnych celów. Do historii przejdą wpisy Radosława Sikorskiego, specjalisty od twitterowej dyplomacji. Jego wpis z okresu ukraińskiej rewolucji w 2013 r. – „Ile miliardów PiS chce wpompować w skorumpowaną gospodarkę Ukrainy?” – wywołał burzę. Ówczesny minister spraw zagranicznych, odpytywany przez BBC, jaki jest status takiej wypowiedzi – czy wyraża ona oficjalne stanowisko – wykręcał się, tym samym doskonale pokazując, o co w tym wszystkim chodzi. Informacja na Twitterze jest medialnym faktem, lecz jej status rzeczywisty, formalny zależy od ewentualnego potwierdzenia za pośrednictwem oficjalnych kanałów. Można więc powiedzieć nieco więcej, by przetestować reakcję i do niej dostosować działania. Rozwój Twittera i jego wykorzystanie wiele mówi o przemianach współczesnego społeczeństwa i jego paradoksalnej naturze. Komunikacja na Twitterze ma charakter otwarty, publikowane komunikaty dostępne są nie tylko dla osób obserwujących, ale dla wszystkich chętnych. W istocie jednak twittuje się z myślą o gronie obserwujących, którzy inaczej niż w przypadku znajomych na Facebooku, często są osobami zupełnie nieznanymi. Z jakiegoś jednak powodu interesują się wpisami pochodzącymi z konkretnego konta, i to zainteresowanie tworzy szczególny rodzaj cyfrowej więzi. Więź tę widać było doskonale w trakcie rewolucji ukraińskiej, gdy podczas dramatycznych dni krwawego finału Majdanu w lutym 2014 r. sanitariuszka ochotniczka Ołesia Żukowskaja została postrzelona przez snajpera. Ranna chwyciła za smartfon, by napisać „umieram”. To był najszybszy sposób poinformowania o swoim losie zarówno bliskich, jak i nieznaj