Świat drży przed groźnym wirusem

Im bliżej lata, tym bardziej rosną w USA obawy przed wirusem Zika. Nadchodzi czas wakacji, więc częstszych wyjazdów, a wraz ze wzrostem temperatury i wilgotności przybędzie komarów, w których namnaża się ten zarazek i które przenoszą go na człowieka. Jeśli spojrzeć na mapę Ameryki Północnej, granica ich przewidywanego zasięgu dochodzi na Wschodnim Wybrzeżu aż do Kanady, więc nie są to już tylko regiony subtropikalne. Zbliża się też czas igrzysk olimpijskich w Rio de Janeiro, a Brazylia, najprawdopodobniej za sprawą plag wspomnianych owadów, stała się dla wirusa Zika szczególnie gościnnym gospodarzem. W sierpniu przyjadą tu tysiące sportowców i kibiców z całego świata. Jeśli na miejscu dopadnie ich infekcja, wrócą z nią do swoich krajów i epidemia zawędruje nawet tam, gdzie dziś jej jeszcze nie ma. Choroby zakaźne zawsze wzbudzają niepokój z uwagi na ryzyko szybkiego rozprzestrzeniania. A co dopiero te, o których niewiele wiadomo. Aby dowiedzieć się więcej, potrzebne są badania. Naukowcy lobbują więc, by szybko otrzymać na nie pieniądze i idą do mediów z alarmującymi informacjami, które mają wpłynąć na finansowych decydentów. Szybko znajdą się wyznawcy teorii spiskowych, którzy oznajmią, że zagrożenie jest celowo wyolbrzymiane przez uczonych, by dzięki zbiorowej histerii zdobyć większe fundusze. Można powiedzieć: nihil novi. Zachowanie ludzi wobec epidemii zawsze oscylowało między nadmierną ostrożnością a paniką. Prawda jest jednak taka, że na temat wirusa Zika wiadomości są wciąż skąpe, a te, którymi dysponowano do tej pory (pierwszy przypadek zakażenia opisano w Ugandzie już w 1947 r.), trzeba pilnie zweryfikować. Zarazki ulegają ciągłym modyfikacjom, więc dziś nikt nie może z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że infekcje u dorosłych w dalszym ciągu będą przebiegać łagodnie jak do tej pory: z gorączką, niewielkimi bólami głowy i stawów, niekiedy z wysypką. Przecież jeszcze kilka miesięcy temu wątpiono, czy wirus może przenosić się bezpośrednio z człowieka na człowieka drogą płciową – obecnie, po wykryciu kilkunastu takich przypadków, wątpliwości już raczej nie ma. Dr Anne Schuchat, zastępczyni dyrektora amerykańskiego Centrum Kontroli Chorób i Prewencji, stwierdziła w połowie kwietnia: „Wszystko, co ma związek z tym wirusem, wydaje się bardziej przerażające, niż początkowo sądziliśmy”. Do tej pory potwierdzono w USA 346 przypadków zachorowań (w tym 36 u ciężarnych kobiet, dla których zakażenie jest najniebezpieczniejsze z uwagi na ryzyko pojawienia się wad wrodzonych u płodu). Jeszcze kilka miesięcy temu specjaliści przestrzegali, że szczególnie groźne jest zetknięcie z wirusem w I trymestrze ciąży. „Dziś już tak nie uważamy – zakomunikowała dr Schuchat. – Podczas całego okresu ciąży kobiety powinny się chronić przed zakażeniem. Nie wiemy, czy również na kilka tygodni przed i podczas karmienia piersią”. Bardzo nietypowy wirus Paradoksalnie im więcej zachorowań, tym lepsze możliwości poznania nowego przeciwnika. Tak jest za każdym razem, gdy lekarze muszą ocenić rzeczywisty wpływ drobnoustroju na ludzki organizm. Nie da się tego zrobić na podstawie obserwacji pojedynczych pacjentów – dopiero gdy infekcja rozprzestrzenia się na całą populację, widać, dla kogo stwarza największe niebezpieczeństwo i czym konkretnie grozi. Niemal każdy kolejny tydzień obcowania z ziką przynosi nowe informacje, choćby związane z powikłaniami. Do małogłowia, z którym rodzą się dzieci narażone na infekcję w życiu płodowym, naukowcy dodali już ślepotę oraz zwiększone ryzyko przedwczesnych porodów. Wydłużono także listę krajów, gdzie docierają przenoszące zarazek komary Aedes aegypti i Aedes albopictus – początkowo było na niej tylko 12 państw, dziś jest ich już 30 (w Europie gatunek aegypti występuje przede wszystkim na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego, ale albopictus trafił już do Włoch, na południe Francji i Hiszpanii, nad Adriatyk, a pojedyncze okazy zauważono w Belgii, Holandii oraz Czechach). – To bardzo nietypowy wirus i nie możemy udawać, że wiemy o nim wszystko, co należałoby wiedzieć – twierdzi dr Anthony Fauci, dyrektor Narodowego Instytutu Alergii i Chorób Zakaźnych w USA, który odegrał olbrzymią rolę w poznaniu wirusa HIV i przyczynił się do znacznego ograniczenia epidemii AIDS. Gdy dr Fauci wystąpił na niedawnej konferencji w Waszyngtonie i mówił o niedających się ustalić wszystkich komplikacjach neurologicznych u pacjentów dotkniętych ziką, wzbudziło to niepokój. Lekarze od lat zdają sobie sprawę, że wirus Zika, należący do tzw. flawiwirusów, może wywoływać zespół Guillain-Barré – chorobę, w której zaatakowany organizm niszczy własne nerwy, prowadząc do osłabienia mięśni i paraliżu. Ale ostatnie doniesienia wskazują również na związek ziki z inną chorobą autoimmunologiczną, zwaną ostrym rozsianym zapaleniem mózgu i rdzenia. Przypomina ona stwardnienie rozsiane i wywołuje obrzęk mózgu. Szczepionka za kilkanaście miesięcy? Powyższe informacje nie robią na razie większego wrażenia w Europie, ale w obu Amerykach na pewno tak. „Jesteśmy bardzo zaniepokojeni sytuacją w Puerto Rico, gdzie wirus rozprzestrzenia się po całej wyspie” – oznajmiła dr Anne Schuchat, wskazując na ten niewielki kraj być może tylko dlatego, że ma on bliskie związki z USA. „Wkrótce mogą być tam setki tysięcy przypadków i dziesiątki poszkodowanych dzieci”. I właśnie z uwagi na nie wirus Zika w sporej części świata nie schodzi dziś z pierwszych stron gazet. Gdy epidemiolodzy przyznają, że dokładne odpowiedzi na większość pytań poznamy dopiero w ciągu najbliższego roku, a ewentualna szczepionka będzie mogła zostać wprowadzona do praktyki za kilkanaście miesięcy, wywołuje to zrozumiałą frustrację, bo mieszkańcy terenów zagrożonych boją się czekać tak długo. Chcieliby lepiej chronić siebie, ale przede wszystkim dzieci. Jednak duża grupa noworodków z wartościami granicznymi prawidłowego obwodu głowy (zakres normy to 31,5–35 cm) urodziła się w Brazylii już w 2012 r., czyli dwa lata przed pojawieniem się w tym kraju pierwszych ofiar wirusa Zika. Dr Sandra Matos, specjalizująca się w kardiologii dziecięcej, zbierając materiał do pracy nauko