GMO: fałszywe tezy francuskiego profesora

To była burza na globalną skalę. Wywołał ją 19 września 2012 r. francuski biolog molekularny prof. Gilles-Éric Séralini z uniwersytetu w Caen, publikując wraz z siedmioma innymi osobami artykuł w „Food and Chemical Toxicology”. Stwierdzono w nim, że ulepszona za pomocą narzędzi inżynierii genetycznej kukurydza – czyli roślina sklasyfikowana według, m.in. europejskiego, prawa jako organizm GMO – wywołuje u laboratoryjnych szczurów nowotwory. Światowe media obiegły wówczas lotem błyskawicy przerażające zdjęcia gryzoni z ogromnymi guzami na ciele. W Polsce m.in. dziennik „Fakt” pokazał zdjęcia gryzoni i pisał: „Zgroza! Potwornie, wręcz karykaturalnie zniekształcone ciała szczurów karmionych GMO zaprezentowali francuscy naukowcy. Dyskusja o bezpieczeństwie żywności zmodyfikowanej genetycznie rozgorzała na nowo!”. Francuski tygodnik „Le Nouvel Observateur” na okładce zamieścił zdjęcie kukurydzy i ostrzegał tytułem: „Tak, GMO jest trucizną!”. Stwierdzenie, że wywołuje raka, zostało na internetowych blogach i Twitterze powtórzone ponad półtora miliona razy. Pod wpływem tej wrzawy grupa ekoaktywistów zniszczyła transport soi GMO, która przypłynęła statkiem z drugiej strony Atlantyku do francuskiego portu Lorient. Nauka wampiryczna Niepokój zwiększał fakt, że francuscy naukowcy posłużyli się podczas swojego eksperymentu odmianą kukurydzy z cechą NK603, czyli uodpornioną – dzięki skopiowaniu do rośliny genu bakterii – na środek chwastobójczy Roundup (jego substancja czynna to glifosat). Była ona już od dwunastu lat uprawiana na dużą skalę m.in. w USA, Kanadzie i Argentynie. Ponadto od 2004 r. zezwolono na jej import do krajów Unii Europejskiej (przede wszystkim jako dodatek do pasz). Zaś producentem – zarówno kukurydzy, jak i środka chwastobójczego, na który roślina została uodporniona – był cieszący się złą reputacją amerykański koncern biotechnologiczny Monsanto. Dlatego Rosja i Kazachstan czasowo zakazały sprowadzania kukurydzy GMO, a Kenia wszystkich zmodyfikowanych genetycznie roślin, natomiast Peru wprowadziło dziesięcioletnie moratorium na ich uprawy. W Polsce poseł PiS Jan Krzysztof Ardanowski (obecny minister rolnictwa) wraz ze swoją partyjną koleżanką Barbarą Bubulą zwołali w Sejmie w październiku specjalną konferencję. Prof. Séralini „kołkiem osikowym niezależnej nauki przebija wampira GMO” – ogłoszono. I mówiono m.in. o tym, że ustalenia francuskich specjalistów „każą bić na alarm” i trzeba zacząć szybko działać, by Polska stała się całkowicie wolna od GMO. Dwa miesiące później ówczesny rząd koalicji PO-PSL – naciągając mocno ówczesne europejskie prawo – zakazał polskim rolnikom wysiewać jedyną dopuszczoną do upraw w UE roślinę GMO: kukurydzę MON810. Dzięki bakteryjnemu genowi jest ona odporna na część owadzich szkodników, co sprawia, że farmerzy mogą znacznie ograniczyć insektycydy lub nawet w ogóle ich nie stosować. Na czym dokładnie polegał eksperyment Francuzów, który spowodował takie poruszenie? Nauka sprawdzająca Zespół prof. Séraliniego podzielił dwieście gryzoni (sto samic i stu samców) na dwadzieścia grup po dziesięć osobników. Część przez cały czas trwania badania była na standardowej diecie z różnej wielkości dodatkami kukurydzy NK603, którą uprawiano bez stosowania Roundupu. Inne otrzymywały tę samą kukurydzę, tyle że pryskaną herbicydem. Były też grupy, które jadły karmę z kukurydzą nie-GMO, ale piły wodę z Roundupem (w ilościach uważanych za nieszkodliwe). No i były też szczury z grup kontrolnych, spożywające karmę z niezmodyfikowaną kukurydzą. Prof. Séralini sprawdzał następnie, co się dzieje ze zwierzętami jedzącymi kukurydzę GMO oraz pijącymi Roundup. I uzyskał, jak stwierdził, następujące wyniki: wśród szczurów karmionych GMO i pijących herbicyd odnotowano więcej przypadków nowotworów, dochodziło również do zmian w przysadce mózgowej, zaburzeń równowagi hormonów płciowych i pracy nerek oraz kłopotów z wątrobą. Według naukowca za wszystkie te negatywne reakcje organizmów gryzoni odpowiadały zaburzenia hormonalne wywołane przez Roundup oraz modyfikacje genetyczne kukurydzy. Dlaczego jednak nikt wcześniej – a prowadzono już badania nad ziarnem z cechą NK603 – nie uzyskał podobnych efektów? Séralini argumentował, że jego eksperyment trwał dwa lata, a badania innych zespołów, zgodnie z międzynarodowymi rekomendacjami dotyczącymi testów toksykologicznych z udziałem gryzoni, standardowe 90 dni. Żeby zweryfikować sensacyjne twierdzenia prof. Séraliniego, rozpoczęły się wówczas w Europie cztery wielkie programy badawcze. Jednym z nich był francuski „GMO 90+ Project”, w którym wzięło udział wiele tamtejszych uniwersytetów i placówek naukowych, angażując specjalistów z różnych dziedzin: od toksykologów po matematyków zajmujących się obróbką danych i tworzeniem modeli komputerowych. Badali oni nie tylko długotrwały wpływ na zdrowie szczurów kukurydzy NK603, ale również MON810, czyli dopuszczonej do upraw w Europie i używanej przed 2013 r. przez rolników w Polsce. Wyniki ich prac zostały niedawno opublikowane. I mimo wnikliwych różnorodnych analiz nie wykazano, by kukurydza GMO miała jakikolwiek negatywny wpływ na kondycję gryzoni. Udało się tylko odkryć, że samce szczurów znajdujące się w grupach, które mogły zjadać więcej kukurydzy, były bardziej narażone na stany przedrakowe przysadki mózgowej. Tyle że żadnego znaczenia nie miało to, czy w karmie znajdowały się ziarna GMO czy konwencjonalne. Konkluzja wszystkich wielkich europejskich badań brzmi: wyniki uzyskane przez Séraliniego, a więc również teza, że kukurydza GMO i Roundup są szkodliwe, były fałszywe. Nauka propagandowa Większość ekspertów uważała tak zresztą od początku. Jednym z ich głównych zarzutów było podzielenie przez zespół prof. Séraliniego dwustu szczurów na małe grupy po dziesięć osobników, co praktycznie uniemożliwiło wyciągnięcie statystycznie znaczących wniosków: na przykład 20 proc. grupy oznaczało tylko dwa gryzonie. Ponadto użyta rasa laboratoryjnych gryzoni sprague-dawley, często wykorzystywana w eksperymentach biomedycznych, akurat do tak długotrwałych kiepsko się nadawała. Należące do niej szczury pod koniec swojego życia bardzo często bowiem zapadają na nowotwory, gdyż mają ku temu genetyczną skłonność. Wykazano to już w 1973 r., uzyskując podobne wyniki jak prof. Séralini, tyle że nie prowadzono żadnych eksperymentów z ich udziałem – po prostu żyły sobie spokojnie w laboratorium i podawano im wyłącznie zwyczajną karmę. Inne rezultaty badań nad bezpieczeństwem GMO dostępne w 2012 r. także całkowicie przeczyły tezom Séraliniego. Co ciekawe, czasopismo „Food and Chemical Toxicology” – czyli to, które opublikowało artykuł Francuza – w tym samym roku zamieściło pracę będącą analizą wyników dwudziestu czterech eksperymentów na zwierzętach (również szczurach) karmionych soją, kukurydzą, ziemniakami, ryżem i pszenżytem GMO. Dwanaście było badaniami długoterminowymi, trwającymi nawet do dwóch lat, a dwanaście obejmowało od dwóch do pięciu pokoleń zwierząt. Żadne nie wykazało, by żywność GMO stanowiła większe zagrożenie dla zdrowia w porównaniu z konwencjonalną. Dlatego na temat badań prof. Séraliniego negatywnie wypowiedziało się, jeszcze w 2012 r., wiele instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności oraz organizacji naukowców z różnych krajów (m.in. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności EFSA). Zaś rok później redakcja czasopisma „Food and Chemical Toxicology”, na skutek licznych krytycznych głosów, wycofała jego pracę ze swoich łamów. Sygnałem, że cała ta historia ma drugie dno, były wydarzenia poprzedzające konferencję prasową, którą prof. Séralini zwołał w Londynie w dniu publikacji swojego słynnego artykułu. Niestandardowe było to, że francuski naukowiec, dzięki dziwacznemu porozumieniu z redakcją „Food and Chemical Toxicology”, udostępnił wcześniej swój artykuł jedynie grupie wybranych dziennikarzy. Na dodatek, zanim przekazał im tę publikację, zażądał podpisania poufnego zobowiązania, że do czasu konferencji prasowej nie pokażą jej innym naukowcom, b