Bałkany, czyli nienawiść
Recenzja książki: Robert D.Kaplan, "Bałkańskie upiory. Podróż przez historię"
Autor należy do amerykańskiej pierwszej ligi dziennikarskiej, wykłada na uczelniach wojskowych, doradza rządowi USA. Noam Chomsky zalicza go do skrajnej szowinistycznej prawicy, ale chyba tylko dlatego, że Kaplan zamiast - jak pewnie życzyłby sobie Chomsky - pisać o złu polityki amerykańskiej i niegodziwości amerykańskiego systemu polityczno-społecznego, pisze znacznie częściej o złych rzeczach, które dzieją się lub działy daleko od Ameryki, na przykład na Bałkanach.
Początkowo odepchnięty od mediów głównego nurtu, Kaplan wybrał karierę outsidera mieszkającego poza Stanami i podróżującego po krajach, nie budzących wielkiego zainteresowania Amerykanów. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w.dotarł, uzbrojony w stare książki anglosaskich globtroterów, do Europy Wschodniej i na Bałkany. "Bałkańskie upiory" ukończył tuż przed wybuchem wojny domowej w rozpadającej się socjalistycznej Jugosławii. Tragiczne wydarzenia wczesnych lat 90. zwróciły uwagę elit amerykańskich na bałkańską "podróż przez historię" wcześniej szerzej nieznanego amerykańskiego pisarza i reportażysty. Ponoć prezydent Clinton po lekturze "Upiorów" postanowił nie angażować Ameryki w konflikt zrodzony na gruzach titoizmu.
Obraz Bałkanów przedstawiony w książce Kaplana jest rzeczywiście przygnębiający i nie daje podstaw do optymistycznego spojrzenia na przyszłość tej części Europy. Przebogata dokumentacja stanu faktycznego, przeplatana erudycyjnymi wypadami w przeszłość Bałkanów, plastycznymi minireportażami i refleksjami historiozoficznymi autora, prowadzi do wniosku, że Bałkanami rządzi nienawiść. Nienawiść, którą można wytłumaczyć historycznie, kulturowo, etnograficznie, politycznie i jak tam jeszcze, ale której trzeba się lękać. Bałkany wszakże już raz dały początek wojnie światowej. Kaplan z niesamowitą żarliwą dociekliwością stara się dokopać do źródeł owej bałkańskiej nienawiści.