Wojenna Szeherezada
Recenzja książki: Samar Yazbek, „Przeprawa. Moja podróż do pękniętego serca Syrii”
Syryjska pisarka i dziennikarka Samar Yazbek napisała książkę o wojnie w Syrii, którą trudno byłoby stworzyć zachodniemu reporterowi. „Przeprawa”, nominowana właśnie do Nagrody Orwella, to zapis trzech wypraw do ogarniętego wojną kraju. Książka niezwykła, tak jak niezwykła jest postać samej autorki. Syryjka zmuszona do emigracji, która wraca z Paryża do swojego kraju, aby zobaczyć na własne oczy, co się w nim dzieje. „Podwójna zdrajczyni”, która, popierając rewolucję przeciw Asadowi, wyłamuje się spośród wspierających reżim alawitów. Kobieta łamiąca schematy, która w młodości uciekła z domu, a teraz przekracza nielegalnie granicę, szokuje bojowników swoją obecnością na froncie, rozmawia z dżihadystami, szuka w gruzach ciał, nocami sprząta miasto, aby zapobiec epidemii. Jej opowieść jest jak senny koszmar. Wypełniają ją obrazy bombardowań, cywilnych ofiar, rozczłonkowanych ciał i skrajnego okrucieństwa. To pełna goryczy książka o tym, jak rewolucja wymyka się z rąk jej autorów, jak zostaje przejęta przez religijnych radykałów i międzynarodowe interesy, jak nakręca się spirala bratobójczej nienawiści. Przebieg syryjskiego konfliktu pozwala zresztą prześledzić doskonały wstęp autorstwa orientalisty Piotra Balcerowicza.
Jest też jednak w „Przeprawie” miejsce na zachwyt: nad resztkami normalności, nad odwagą i determinacją tych, którzy walczą albo którzy po prostu chcą umrzeć we własnym domu. Yazbek jest wrażliwą na szczegół narratorką, sama nazywa siebie gawędziarką, Szeherezadą, która słucha opowieści innych, by przekazać je światu. A piękno tej gęstej, literacko dopracowanej historii łamie momentami serce.
Samar Yazbek, Przeprawa. Moja podróż do pękniętego serca Syrii, przeł. Urszula Gardner, Karakter, Kraków 2016, s. 336