Saladyn (1138-1193) to jeden z najwybitniejszych polityków i dowódców muzułmańskich, postać silnie związana z historią wypraw krzyżowych. Dzięki swoim umiejętnościom dyplomatycznym, hojności, powściągliwości, a także talentom wojskowym doprowadził do zjednoczenia dwóch państw muzułmańskich, które sąsiadowały z obszarami krzyżowców: Egiptu i Syrii. W 1187 roku w słynnej bitwie pod Hittinem (północna Palestyna) pokonał wojska łacinników i zajął Jerozolimę, która pozostawała w ich rękach od prawie stu lat. Następnie odzyskał większość terytoriów zajmowanych przez łacinników, a później odparł III krucjatę, na której czele stali tak wybitni władcy chrześcijańscy, jak cesarz niemiecki Fryderyk I Barbarossa, król Francji Filip II August oraz król Anglii Ryszard Lwie Serce. Tak więc z imieniem Saladyna łączy się moment przełomowy w historii wypraw krzyżowych. Odtąd państwa założone przez krzyżowców będą tylko bronić systematycznie malejących swoich terytoriów.
Biografię tej wielkiej dla tradycji muzułmańskiej i fascynującej dla zachodnich chrześcijan postaci opublikował PIW w znanej „serii z medalionem”. Angielski oryginał książki dwóch brytyjskich orientalistów został wydany po raz pierwszy w 1982 roku i zdążył od tamtej pory uzyskać opinię pracy klasycznej. Autorzy postanowili ukazać jak najpełniej postać Saladyna, a przede wszystkim jego poczynania polityczne, aby tym lepiej móc go ocenić jako władcę, dyplomatę i wojskowego. Służyć ma temu oparcie się na szerokiej bazie źródłowej, w której skład wchodzą przede wszystkim źródła pochodzenia muzułmańskiego (ówczesne biografie władcy i kroniki) a także łacińskie – przede wszystkim kronika XII-wieczniego historyka Wilhelma z Tyru, arcybiskupa tego miasta. Szczególną zaletą źródłową omawianej pracy jest szerokie wykorzystanie prywatnej i dyplomatycznej korespondencji muzułmańskiego władcy. Tak więc czytelnik otrzymuje obraz wydarzeń w rejonie państw łacinników i III krucjaty inaczej, niż był do tego przyzwyczajony, tj. od strony przeciwników krzyżowców. Sam opis życia i działań Saladyna jest prowadzony bardzo blisko źródeł. Dodać jeszcze wypada, że oceny postaci i wydarzeń są niezwykle wyważone, autorzy starają się ukazać racje i interpretacje pochodzące z różnych stron.
Obaj badacze są zdania, że idea świętej wojny islamu (dżihad) służyła Saladynowi – nie negując szczerości jego własnej postawy religijnej – do mobilizowania bliskowschodniej wieloetnicznej wspólnoty muzułmańskiej i kierowania jej przeciw państwom łacińskim na wybrzeżu Palestyny. Pełniła ona zatem funkcję tyleż ideologii religijnej, co politycznej. Wyzwolenie tej energii społecznej było wzorowane na entuzjazmie towarzyszącym rycerzom i pielgrzymom pierwszej krucjaty. Powołując się na współczesne źródło arabskie autorzy tak mówią o strategii politycznej Saladyna: „posłużył się bogactwem Egiptu, żeby podbić Syrię, pieniędzmi Syrii w celu zdobycia Al-Dżaziry [północna i środkowa Mezopotamia – MD], a dzięki pieniądzom Al-Dżaziry opanował Wybrzeże” (s. 416). Brytyjscy badacze tak podsumowują całokształt polityki Saladyna: „przede wszystkim kontrolował wydarzenia, a nie jedynie reagował na nie” (s. 412).
Na zakończenie dodać należy, wychodząc tu poza ramy omawianej książki, że propaganda Saddama Husejna porównywała go właśnie z Saladynem. Podstawą takiego zestawienia były dokonania tego ostatniego w walce z – jak byśmy dziś powiedzieli – Zachodem oraz aspiracje do takiej właśnie skuteczności irakijskiego dyktatora. Istnieje także inne podobieństwo: obaj ci przywódcy urodzili się w mieście Tikrit, leżącym dziś w północnym Iraku.
Malcolm C. Lyons, David E.P. Jackson, Saladyn. Polityka świętej wojny, przekł. Katarzyna Pachniak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006, s. 512.
Kup książkę w merlin.pl