Debiutowali w minionym sezonie lub kilka lat temu, odnieśli już pierwsze znaczące sukcesy, zostali dostrzeżeni przez krytyków, lecz wielka kariera dopiero przed nimi. Tak najkrócej można by przedstawić zbiorowy portret laureatów naszej nagrody kulturalnej – Paszporty POLITYKI. Ale wyróżniają się jeszcze czymś więcej, co nie zawsze daje się uchwycić w formie typowej recenzji: są odważni, bezkompromisowi, lubią eksperyment i ryzyko. Idą własną drogą, nie ulegając pokusom łatwej komercji. Traktują poważnie odbiorcę, w którym widzą partnera – nie konsumenta.
Nagrody przyznajemy w sześciu kategoriach, ale tym razem laureatów jest siedmioro, ponieważ w dziedzinie teatru nagrodziliśmy parę twórców, dramatopisarza i reżyserkę, którzy swe najważniejsze przedstawienia zrealizowali wspólnie w wałbrzyskim teatrze.
Średnią wieku zawyżył mocno tym razem Paweł Sala (52 lata), ale trudno było nie zauważyć jednego z najciekawszych debiutów ostatnich lat. Tym bardziej że film „Matka Teresa od kotów”, choć chwalony przez krytykę i prezentowany z powodzeniem na zagranicznych festiwalach, w Gdyni nie został w ogóle przez jury dostrzeżony.
Najmłodszy z nagrodzonych (Paweł Demirski) ma 31 lat, dwoje po 34 lata (Monika Strzępka i Wojciech Bąkowski), dwoje po 35 (Wioletta Chodowicz i Macio Moretti). Wśród laureatów mamy przedstawicieli różnych regionów Polski: w Warszawie urodził się tylko jeden z nich, za to dwoje w Poznaniu, swych przedstawicieli ma jeszcze Gdańsk, Radom i dwie małe miejscowości: Tuchów pod Tarnowem i Słuczanka koło Białegostoku. Co by potwierdzało, że prawdziwe talenty rodzą się wszędzie, a co więcej – miejsce urodzenia nie musi mieć decydującego wpływu na przebieg kariery artystycznej (szczegóły w biogramach).
Jak zwykle laureaci oprócz symbolicznego Paszportu dostali „diety”, w tym roku podwyższone do 20 tys. zł każda. Ponadto Wojciechowi Bąkowskiemu (sztuki wizualne) swą nagrodę przyznał Samsung (wycieczka do Korei Płd.), zaś Fundacja im. Zbyszka Piotrowskiego nagrodziła Wiolettę Chodowicz, zwyciężczynię w kategorii muzyka poważna. Cieszymy się, że prywatni sponsorzy wspierają wraz z nami obiecujących artystów.
Po raz kolejny przyznaliśmy Nagrodę Specjalną i tytuł Kreatora Kultury. Tym razem mieliśmy zaszczyt wyróżnić Tadeusza Różewicza, wybitnego poetę i dramaturga, artystę wszechstronnego, bez którego trudno byłoby dziś wyobrazić sobie polską i europejską kulturę. Dla młodych laureatów Mistrz może być najlepszym wzorem.
Nasze „biuro paszportowe” zakończyło pracę. Teraz jeszcze zaprezentujemy w kolejnych numerach wywiady z laureatami, a później pozostanie nam już tylko śledzenie ich dalszych karier. Mamy nadzieję, że nie zawiodą.
Film
Nominowani: Marek Lechki, Paweł Sala, Marcin Wrona
Paszport POLITYKI otrzymał Paweł Sala.
Nagroda za film „Matka Teresa od kotów”, późny debiut, na który warto było czekać. Za utwór oryginalny w formie, perfekcyjnie zrealizowany i zagrany, będący odważną wypowiedzią o rozpadzie rodziny i świecie pozbawionym wartości wyższych.
Paweł Sala
Urodził się w 1958 r. w Poznaniu. Dramaturg i reżyser. Absolwent kulturoznawstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. Był dwukrotnie finalistą polskiej edycji konkursu scenariuszowego Hartley-Merrill. Za dramat „Ciemno wszędzie” dostał I nagrodę w konkursie dramaturgicznym „Dialogu” i Starego Teatru w Krakowie. W dorobku dramatopisarskim ma także sztuki: „Gang Bang albo Syndrom Sztokholmski”, „Spalenie matki” i „Pokolenie porno”. W Teatrze Telewizji zrealizował własny utwór „Od dziś będziemy dobrzy”. Jest autorem filmów dokumentalnych, w tym „Statystów” zrealizowanych na planie „Pianisty” Romana Polańskiego. „Matka Teresa od kotów” jest jego debiutem fabularnym. Film był prezentowany m.in. na festiwalu w Karlowych Warach, gdzie odtwórcy obu głównych ról (Mateusz Kościukiewicz i Filip Garbicz) dostali nagrody aktorskie.
Teatr
Nominowani: Paweł Demirski i Monika Strzępka, Wojciech Kościelniak, Sebastian Majewski
Paszport POLITYKI otrzymali Paweł Demirski i Monika Strzępka.
Nagroda za konsekwentnie rozwijany projekt teatru krytycznego. Za odwagę mówienia więcej i ostrzej, niż chcielibyśmy usłyszeć. Za żywiołową teatralność łamiącą bariery „dobrego smaku” na rzecz „dobrego myślenia”.
Paweł Demirski i Monika Strzępka
On urodził się w 1979 r. w Gdańsku, ona – w 1976 r. w Tuchowie pod Tarnowem. Dramatopisarz, który studiował architekturę na Politechnice Gdańskiej oraz dziennikarstwo i komunikację społeczną na Uniwersytecie Wrocławskim, i reżyserka, absolwentka Akademii Teatralnej w Warszawie, tandem w życiu i na scenie. Pierwszy wspólny spektakl – piętnujące narodową martyrologię „Dziady. Ekshumacja” – zrealizowali w 2007 r. we wrocławskim Teatrze Polskim. Najważniejsze przedstawienia stworzyli w Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu: „Był sobie Polak Polak Polak i diabeł”, „Diamenty to węgiel, który wziął się do roboty”, „Niech żyje wojna!!!” oraz „Był sobie Andrzej Andrzej Andrzej i Andrzej”.
Uprawiają sztukę krytyczną. Wykorzystując anarchistyczny potencjał śmiechu (ich ulubione gatunki sceniczne to burleska, farsa, slapstick, komedia), uczą, że kształt świata jest wynikiem walki interesów rozmaitych grup, że obok prawdy zwycięzców jest także prawda przegranych i to na nią zwracają uwagę widzów. Czarnym charakterem w ich teatrze staje się wszystko to, co chce uchodzić za oczywiste, jedyne i niepodważalne. Szczególnie: neoliberalizm, kapitalizm, konsumpcjonizm oraz polska narodowa martyrologia. Wkrótce ukaże się wybór dramatów Demirskiego zatytułowany „Parafrazy”.
Sztuki wizualne
Nominowani: Wojciech Bąkowski, grupa Sędzia Główny, Jakub Julian Ziółkowski
Paszport POLITYKI otrzymał Wojciech Bąkowski.
Nagroda za sztukę będącą oryginalnym połączeniem brutalności i liryzmu. Za nadanie nowego, ciekawego sensu pojęciu „artysta multimedialny”.
Wojciech Bąkowski znany także pod pseudonimem WuEsBe
Urodził się w 1979 r. w Poznaniu. Poeta, autor słuchowisk, twórca filmów animowanych, założyciel i lider kilku zespołów muzyki alternatywnej (Kot, Czykita, Niwea), uprawia grafikę i rysunek, tworzy instalacje wideo i performance. Ukończył poznańską ASP, uzyskując dyplom z zakresu audioperformance. Stworzył grupę artystyczną Penerstwo, która swe dokonania lokuje w obszarze wulgarnej, prymitywnej, a niekiedy obscenicznej (ale zawsze podszytej pewną liryką) rzeczywistości miejskiej, głównie blokowisk i zaniedbanych dzielnic. Jego sztuka jest niezwykle wyrazista i ekspresyjna. Chętnie stosuje eksperymenty dźwiękowe i słowne. Pierwszą indywidualną wystawę miał w 2008 r. („Idziesz ze mną? Gdzie? W dupę ciemną”), a już rok później wygrał Spojrzenia – konkurs na najbardziej obiecującego młodego polskiego artystę.
Literatura
Nominowani: Justyna Bargielska, Ignacy Karpowicz, Tomasz Piątek
Paszport POLITYKI otrzymał Ignacy Karpowicz.
Nagroda za powieść „Balladyny i romanse”. Za rozmach, odwagę i poczucie humoru oraz zaufanie do czytelnika, który zostaje zaproszony do inteligentnej rozmowy o współczesności.
Ignacy Karpowicz
Urodził się w 1976 r. w Słuczance koło Białegostoku. Prozaik, tłumacz z angielskiego, hiszpańskiego i amharskiego (urzędowy język Etiopii), podróżnik. W 2006 r. ukazała się jego debiutancka powieść „Niehalo” (Wyd. Czarne), za którą został nominowany do Paszportu POLITYKI. W 2007 r. wydał „Cud” (Wyd. Czarne) i „Nowy kwiat cesarza” (PIW). Powieść „Gesty” (Wydawnictwo Literackie) była w 2009 r. nominowana do nagrody literackiej Nike. Niedawno wydał powieść „Balladyny i romanse” (Wydawnictwo Literackie).
Muzyka poważna
Nominowani: Wioletta Chodowicz, Ewelina Pietrowiak, Łukasz Kuropaczewski
Paszport POLITYKI otrzymała Wioletta Chodowicz.
Nagroda za dwie wybitne tytułowe role, w „Rusałce” Antonina Dwořáka w Teatrze Wielkim w Łodzi i w „Katii Kabanowej” Leoša Janačka w Operze Narodowej. Za piękny głos i osobowość sceniczną, za wyraziste i wzruszające kreacje kobiet namiętnych i doświadczonych przez życie.
Wioletta Chodowicz
Urodziła się w 1975 r. w Radomiu. Sopranistka, obdarzona także wybitnym talentem aktorskim. Absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu, stypendystka ministra kultury, laureatka licznych nagród. Zadebiutowała w 2002 r. w Teatrze Wielkim w Poznaniu rolą Hrabiny w „Weselu Figara” Mozarta. Od 2003 r. jest solistką Opery Wrocławskiej. W 2004 r. zadebiutowała w Operze Narodowej tytułową rolą Halki w operze Stanisława Moniuszki, później była m.in. rola Marii w „Wozzecku” George’a Büchnera, a ostatnio wybitna kreacja Katii Kabanowej w operze Leoša Janačka. W tym samym 2010 r. wykonała tytułową partię Rusałki w operze Antonina Dvořáka w Teatrze Wielkim w Łodzi. Za granicą występowała m.in. w Filharmonii Monachijskiej, lipskim Gewandhaus, Tonhalle w Zurychu oraz na scenach teatrów w Pradze, Hamburgu, Stuttgarcie, Hanowerze, Freiburgu i Londynie.
Muzyka popularna
Nominowani: Monika Brodka, Macio Moretti, Pablopavo
Paszport POLITYKI otrzymał Macio Moretti (Maciej Moruś).
Nagroda za muzyczną osobowość, bezbłędne wyczuwanie konwencji i niebywałą energię na koncertach. Za owocne wysiłki w popularyzowaniu muzycznej alternatywy.
Macio Moretti
Urodził się w 1975 r. w Warszawie. Perkusista, basista, multiinstrumentalista oraz ceniony i nagradzany grafik. Jedna z najważniejszych postaci stołecznej alternatywy muzycznej. Założyciel i muzyk wielu zespołów, m.in. Starzy Singers, Baaba, Shofar i Paris Tetris. Ostatnio najbardziej zajęty w newjazzowej formacji Mitch&Mitch, z którą w 2010 r. nagrał album „XXII Century Sound Pioneers”. Współzałożyciel wytwórni muzycznej lado ABC.
Kreator Kultury
Nagrodę Specjalną POLITYKi otrzymał Tadeusz Różewicz
Nagroda za wierność poezji i sobie.
Za świadectwo dane kilku kolejnym epokom oraz pytania, które włączyły polską literaturę i teatr w europejską debatę o najważniejszych doświadczeniach współczesnego człowieka.
Za lekcję przenikliwego patrzenia na rzeczywistość i język, którym ją opisujemy.
Za wysokie wymagania stawiane czytelnikom.
Oni nominowali
Paszporty to nagrody POLITYKI, ale podpisują się pod nimi najwybitniejsi polscy krytycy, których prosimy o rekomendacje.
Kino
Anna Fuksiewicz, Polskie Radio Program 2, Barbara Hollender, „Rzeczpospolita”, Andrzej Kołodyński, „Kino”, Lech Kurpiewski, „Newsweek”, Tadeusz Lubelski, Uniwersytet Jagielloński, Anita Piotrowska, „Tygodnik Powszechny”, Jerzy Płażewski, „Kino”, Jacek Rakowiecki, „Film”, Małgorzata Sadowska, „Przekrój”, Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza”.
Teatr
Anna R. Burzyńska, „Didaskalia”, Jacek Cieślak, „Rzeczpospolita”, Joanna Derkaczew, „Gazeta Wyborcza”, Łukasz Drewniak, „Przekrój”, „Dziennik Gazeta Prawna”, Jacek Kopciński, „Teatr”, Marcin Kościelniak, „Tygodnik Powszechny”, Wojciech Majcherek, TVP Kultura, Grzegorz Niziołek, „Didaskalia”, Tadeusz Nyczek, „Przekrój”, Paweł Sztarbowski, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
Sztuki wizualne
Piotr Bernatowicz, „Arteon”, Grzegorz Borkowski, „Obieg”, Bogusław Deptuła, „Dwutygodnik”, TVP Kultura, Dorota Jarecka, „Gazeta Wyborcza”, Rafał Kamecki, portal www.artinfo.pl, Izabela Kowalczyk, blog http://strasznasztuka.blox.pl, Monika Małkowska, „Rzeczpospolita”, Stach Szabłowski, „Przekrój”, Jacek Werbanowski, „Exit”, Małgorzata Stalmierska, „Art&Business”.
Literatura
Przemysław Czapliński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Paweł Dunin-Wąsowicz, „Lampa”, Grzegorz Jankowicz, „Tygodnik Powszechny”, Piotr Kofta, „Dziennik Gazeta Prawna”, Anna Nasiłowska, Instytut Badań Literackich PAN, Robert Ostaszewski, Portal kryminalny, „Dekada Literacka”, Marta Mizuro, „Odra”, „Zwierciadło”, Dariusz Nowacki, Uniwersytet Śląski, Kazimiera Szczuka, Instytut Badań Literackich PAN, Marek Zaleski, Instytut Badań Literackich PAN.
Muzyka poważna
Daniel Cichy, „Tygodnik Powszechny”, Anna S. Dębowska, „Beethoven Magazine”, „Gazeta Wyborcza”, Adrianna Ginał, „Przekrój”, Jacek Hawryluk, Polskie Radio Program 2, „Gazeta Wyborcza”, Robert Kamyk, TVP Kultura, Dorota Kozińska, „Ruch Muzyczny”, Jacek Marczyński, „Rzeczpospolita”, Adam Rozlach, Polskie Radio Program 1, Ewa Solińska, dziennikarka niezależna, Adam Suprynowicz, Polskie Radio Program 2.
Muzyka popularna
Grzegorz Brzozowicz, publicysta niezależny, Jacek Cieślak, „Rzeczpospolita”, Kamil Dąbrowa, Radio TOK FM, Mikołaj Lizut, Radio Roxy, Piotr Metz, „Machina”, Robert Sankowski, „Gazeta Wyborcza”, Marek Sierocki, „Teleexpress” TVP, Jarek Szubrycht, „Przekrój”, Agnieszka Szydłowska, Polskie Radio Program 3, Kuba Wojewódzki, TVN.