Archiwum Polityki

Kopie od Hoovera

Amerykański Instytut Hoovera jest jedną z największych placówek przechowujących oryginały dokumentów wytworzonych w tym stuleciu przez polskie instytucje, organizacje, urzędy, w tym centralne. Amerykanie wyłożyli pół miliona dolarów na skopiowanie tych dokumentów i przekazanie ich Polsce.

Instytut Hoovera, założony w 1919 r., jako jedne z głównych zadań stawiał prowadzenie badań i gromadzenie źródeł do dziejów stosunków międzynarodowych oraz historii poszczególnych państw. Z czasem ta kolekcja urosła do 4500 zespołów archiwalnych, z których czwarta część dotyczy Rosji i Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej.

Zbiory polskie stanowią ok. 5 proc. całości zasobów. Pierwsze materiały polskiej proweniencji napłynęły po zakończeniu obrad pokojowej konferencji w Wersalu. Ofiarodawcami byli członkowie polskiej delegacji. Później przedstawiciele Instytutu nabyli akta polskich partii politycznych z terenu Królestwa Polskiego z lat I wojny światowej, materiały niemieckich władz okupacyjnych i polskich instytucji powstałych po proklamacji aktu 5 listopada 1916 r.

Lwia część polskiej kolekcji pochodzi jednak z okresu późniejszego. Gdy w 1945 r. stało się jasne, że Polska wchodzi w strategiczny obszar wpływów ZSRR, władze emigracyjne, chcąc ochronić zasoby archiwalne przed koniecznością przekazania do kraju, co mogło oznaczać przynajmniej częściowe ich zniszczenie, a także chcąc zapewnić bezpieczeństwo ludziom, których nazwiska w tych aktach się pojawiały, postanowiły poszukać dla nich spokojnego schronienia. Znalazły je daleko, za oceanem, w murach instytucji prywatnej, a więc stosunkowo niezależnej od nacisków politycznych. W ten sposób jako depozyt trafiły do Instytutu Hoovera akta MSZ z lat 1919-1944, Ministerstwa Informacji i Dokumentacji, akta placówek dyplomatycznych w Wielkiej Brytanii, USA, ZSRR, Francji, Chinach, Bułgarii, Jugosławii, Portugalii, Finlandii.

Wartość poszczególnych zespołów nie jest jednakowa. Największą posiada najbardziej kompletny zespół MSZ, w którym obok bieżącej działalności tej instytucji z lat 1939-44 znalazły się także dokumenty ewakuowane z Warszawy, uznane za niezbędne dla funkcjonowania urzędu, a więc przede wszystkim niektóre traktaty międzynarodowe i księgi z telegramami szyfrowymi.

Polityka 22.1999 (2195) z dnia 29.05.1999; Społeczeństwo; s. 71
Reklama