Do ulubionych konceptów antymazurskich należała opowieść o liście, jaki ciemna i uboga, ale wysoce ceniąca swój klejnot herbowy szlachta miała wystosować do papieża. Kpiarze utrzymywali, iż zaczynał się od słów: "Mnie wielce Mości Ojce - nie pisemy do Was i Bracie, bo nie wiemy czyście slachcic czy nie, boście nie z naszej ziemi".
W rzeczywistości z Polski do Rzymu szła wcale obfita korespondencja, na którą przeważnie nie otrzymywano odpowiedzi. Nie doczekał się też jej Mikołaj Kopernik, który w list dedykacyjny zaopatrzył dzieło "De revolutionibus orbium coelestium" (O obrotach sfer niebieskich). Genialny astronom starał się w nim wytłumaczyć papieżowi Pawłowi III, iż "myśli uczonego są niezależne od sądu ogółu - ponieważ dążeniem uczonego, o ile tylko ludzkiemu rozumowi pozwala na to Bóg, jest szukanie we wszystkim prawdy".
Kopernik: dyplomatycznie, lecz stanowczo
Kopernik odwoływał się zręcznie do uczoności Alessandra Farnese, który jako Paweł III (1534-1549) żelazną ręką rządził Rzymem, starając się w podobny sposób utrzymywać w rygorze cały świat katolicki. Pod jego to rządami doszło do odnowienia instytucji inkwizycji (1542). W rok później papież ustanowił indeks ksiąg zakazanych, w trzy lata później zwołał sobór trydencki, który miał spetryfikować zaistniały w chrześcijaństwie rozłam wyznaniowy.
Obsypując pochwałami papieża Kopernik nie szczędził równocześnie słów najostrzejszej krytyki wszystkim potencjalnym przeciwnikom, o których wręcz pisał, iż "tępy mają umysł i plączą się między prawdziwymi uczonymi jak trutnie między pszczołami". Lubią tylko bredzić, unikają natomiast wszelkiego wysiłku, jaki musieliby obrócić na uprawianie prawdziwej nauki. Skłonni do wyszydzania ludzi, głoszących odmienne od nich poglądy, podniosą niewątpliwie wielki krzyk, gdy tylko się dowiedzą, iż "w tych moich księgach o obrotach sfer niebieskich wszechświata przypisuję jakieś ruchy kuli ziemskiej", pisał Kopernik, powołując się przy tym na zbliżone do jego poglądów opinie niektórych filozofów doby antyku.
Równie kategorycznie co owych nieuków Kopernik potępiał tych teologów, którzy "na podstawie jakiegoś miejsca w Piśmie św.