Obchodziliśmy w minionym tygodniu piętnastolecie instytucji rzecznika praw obywatelskich. Ten urząd, obsadzany od swego początku (1988 r.) przez wybitnych profesorów prawa (Andrzej Zoll, Tadeusz Zieliński, Ewa Łętowska i Adam Zieliński), zwany bywa słusznie sumieniem władzy. Korzysta on też z wysokiego prestiżu społecznego. Za pomocą wszelkich dostępnych środków walczy on o najszerzej pojmowane prawa obywateli. Wystąpienia rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego (dotychczas 200) i Sądu Najwyższego (84) wytyczają kierunki rozwoju ustawodawstwa i kultury prawnej. Zainteresowania i interwencje rzecznika zmieniają się oczywiście wraz z rzeczywistością społeczną i prawno-ustrojową. Na początku rzecznicy występowali głównie o poszanowanie podstawowych praw ludzkich (np. o rehabilitacje sądowe niesłusznie skazanych), dziś urząd ten zabiega o szczególny szacunek dla praw pracowniczych, praw osób korzystających z pomocy społecznej, pacjentów służby zdrowia, bezrobotnych. Polski rzecznik jest w Europie Środkowej i Wschodniej liderem i wzorem dla innych ombudsmanów i nie jest rzeczą przypadku, że właśnie Polak zajął to stanowisko z międzynarodowego mandatu w objętym niepokojami i bezprawiem jugosłowiańskim Kosowie. Wraz z wejściem do Unii Europejskiej kontrolę sądową nad polskim orzecznictwem roztoczy jeszcze jeden (poza strasburskim) trybunał – w Luksemburgu. Trwają też prace nad nowym katalogiem praw Europejczyka. Wszystko to spowoduje nieuchronnie wzrost wymagań w tej dziedzinie i wzmocni i tak znaczną pozycję rzecznika.