Działające w Polsce w latach 1945–1947 podziemie niepodległościowe miało charakter zarówno polityczny jak i zbrojny. W wielu wypadkach ten podział był bardzo płynny, a rozpad powstałych w czasie wojny struktur polskiego państwa podziemnego – daleko idący. Wyróżnić możemy tutaj w zasadzie cztery nurty: • poakowski, złożony w dużej mierze z żołnierzy byłej AK, • skupiony wokół obozu narodowego, • socjalistyczny, • sanacyjny. Z tego tylko dwa pierwsze posiadały dobrze rozbudowane struktury konspiracyjne, których przedłużeniem były oddziały zbrojne (wiele z nich tylko formalnie pozostawało w tym czy innym obozie, a w rzeczywistości nie uznawały nad sobą żadnej władzy). Wywodzące się z nurtu poakowskiego Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN) było największą ogólnopolską organizacją niepodległościową.
Genezy WiN należy szukać w skomplikowanej sytuacji, w jakiej znalazła się Polska latem 1945 r. Wielu Polaków oczekiwało, że powstanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN) oraz powrót do kraju Stanisława Mikołajczyka w czerwcu 1945 r. umożliwi odbudowę normalnego, demokratycznego życia politycznego. W tej sytuacji działacze Stronnictwa Narodowego, ruchu ludowego i socjaliści zerwali z konspiracją i często bezskutecznie próbowali włączyć się w nurt legalnego życia. Niewiele z tego wyszło. Zawiedli się także w większości byli żołnierze AK, gdyż przeprowadzona latem 1945 r. przez władze amnestia nie spełniła ich oczekiwań. Ponadto nieustający terror ze strony NKWD i UB pchał ludzi nadal w podziemie.
Wesprzeć PSL
Przed przywódcami podziemia stanął problem: jak ustawić nową konspirację?