Archiwum Polityki

Minęło z wiekiem

Krzysztof Pomian należy do nielicznej grupy uczonych, których teksty wzbudzają silny rezonans nie tylko w ojczyźnie. Tak jest i z esejami zebranymi w tomie „Oblicza dwudziestego wieku”.

Pomian, od czasu gdy przed trzema laty przyjął propozycję prowadzenia zajęć w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu mieszkający przemiennie we Francji i w Polsce, nie jest łatwy do zawodowego zdefiniowania. Zajmuje się filozofią, historią, metodologią, socjologią, muzealnictwem, a nie są to bynajmniej wszystkie uprawiane przezeń pola humanistyki.

Owa rozległość zainteresowań i stosowna do niej wiedza wynikają zapewne z przyjętego programu badawczego, ale nie można wykluczyć przypuszczenia, że również ze zwykłej ciekawości.

Mechanizm jest bowiem – jak się wydaje – taki oto: organizatorzy konferencji naukowej lub redaktorzy zbiorowego wydawnictwa zwracają się do profesora Pomiana z propozycją, aby napisał coś na wskazany temat. W przeciwieństwie do wielu uczonych, którzy w takiej sytuacji nieco podredagowują swoje wcześniejsze teksty, Krzysztof Pomian traktuje rzecz poważnie i tworzy tekst całkowicie oryginalny, co wymaga nie tylko nowych przemyśleń, ale i nowych badań.

Dobrym przykładem jest esej o totalitaryzmie zamieszczony w „Obliczach dwudziestego wieku”. Otóż esej ten powstał w rezultacie zamówienia na słownikowe hasło totalitaryzm. Tekst przekroczył określone w zamówieniu rozmiary, co zmusiło autora do napisania osobno hasła, aby móc dalej spokojnie nad tekstem pracować. W rezultacie powstała fascynująca analiza podobieństw i odmienności włoskiego faszyzmu, niemieckiego nazizmu i sowieckiego bolszewizmu.

Krzysztof Pomian powrócił do tej tematyki publikując „Post scriptum o pojęciach totalitaryzmu i ustroju komunistycznego”. Zwraca w nim uwagę, że zrozumienie pokojowego wyjścia z komunizmu stało się możliwe, ponieważ panowanie komunistyczne ewoluowało od systemu totalitarnego do autorytarnego.

Polityka 17.2003 (2398) z dnia 26.04.2003; Historia; s. 71
Reklama