Archiwum Polityki

Lustracja sanacji

W końcu września 1939 r. zaczęli napływać do Francji polscy żołnierze internowani w Rumunii i na Węgrzech. Uznano konieczność zorganizowania rejestracji przybywających, a przy tej okazji zbierania od nich „faktów, uwag i spostrzeżeń dotyczących przygotowań i działań wojennych”. Tak powstała komisja śledcza badająca przyczyny klęski. Pracowała ona 5 lat.

10 października 1939 r. rząd gen. Sikorskiego powołał komisję do rejestracji faktów i zbierania dokumentów odnoszących się do przebiegu ostatnich zdarzeń w Polsce oraz ustalenia ich przyczyn. Przewodniczącym został powołany tydzień wcześniej do służby gen. Józef Haller, zaś członkami wicepremier, a wkrótce i minister informacji Stanisław Stroński oraz ludowiec minister Aleksander Ładoś. Do komisji wszedł też, jako zastępca gen. Hallera w sprawach wojskowych, płk dypl., już wkrótce generał, Izydor Modelski. Taki skład komisji gwarantował, że będzie się ona zajmować polityczną odpowiedzialnością za klęskę wrześniową. Gen. Haller był wprawdzie żywą legendą jako dowódca formowanej pod koniec I wojny we Francji Błękitnej Armii, lecz zawsze wyraziście angażował się politycznie. Podobnie Modelski, który miał duszę intryganta. Najbliższy i najbardziej zaufany współpracownik gen. Sikorskiego gen. Marian Kukiel stwierdzał trzy lata później w liście do Sikorskiego, że Izio przypomina „stworzenie, któremu pozwolić pod stół, a wylezie na stół i które wór drze, a kwiczy”. I dalej: „O jego pracy w MSWojsk. w jakimkolwiek zakresie mowy nie ma. W jednej chwili wróciłaby atmosfera zatruta oszczerstwem, szpiclostwem, denuncjacją, intrygą”.

Ładoś i Stroński o wojsku nie mieli pojęcia, więc dryfować musieli w kierunku polityki.

Komisja gen. Hallera stanowiła zaplecze polityczne Biura Rejestracyjnego MSWojsk., którym kierował płk dypl. WP Fryderyk Mally, gorący zwolennik rozliczenia „winnych klęski wrześniowej”. Przez Biuro Rejestracyjne przejść musiał każdy oficer przybywający do Francji, a również ci, którzy zostali internowani w Rumunii i na Węgrzech. Wypełniali obszerną ankietę dotyczącą udziału w przygotowaniach do wojny, w kampanii wrześniowej i późniejszych ich losów.

Polityka 37.2005 (2521) z dnia 17.09.2005; Historia; s. 67
Reklama