Archiwum Polityki

Studia za pieniądze

Prof. Marek Safjan. Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że pobieranie opłat przez publiczne szkoły wyższe za pewne rodzaje zajęć dydaktycznych nie jest sprzeczne z zasadą bezpłatnego nauczania, wyrażoną w konstytucji.

To rozstrzygnięcie ma charakter kompromisu. Jego istota polega na skonfrontowaniu trzech zasad konstytucyjnych: prawa do nauki, powszechnego i równego dostępu do wykształcenia oraz nieodpłatnego nauczania w publicznych szkołach wyż-szych. Trybunał wyraził przeświadczenie, że bezpłatność nie może być rozumiana w taki sposób, aby ograniczała możliwość realizacji dwóch pierwszych zasad.

Środki na edukację w wyższych szkołach publicznych są i zawsze będą niewystarczające w stosunku do potrzeb. Nie można mówić o studiach bezpłatnych jako takich, jedynie o finansowaniu kształcenia jakiejś grupy z zasobów publicznych. Na te zasoby składają się bieżące dotacje oraz obiekty dydaktyczne, biblioteki, kadra. Dostęp do tak rozumianych studiów bezpłatnych musi być z natury rzeczy limitowany. Limituje go stan finansów publicznych państwa, zaś rekrutacja, oparta na zobiektywizowanych i przejrzystych kryteriach, powinna być sposobem rozdziału ograniczonej liczby miejsc. Temu kto nie sprosta wymaganiom rekrutacyjnym, nie można gwarantować studiów finansowanych ze środków publicznych.

Trybunał wydał tzw. orzeczenie interpretacyjne. Nakłada ono na uczelnie publiczne obowiązek uporządkowania całego obszaru kształcenia za pieniądze. Studia odpłatne – tak, ale po to, by zwiększyć dostęp do edukacji, a nie dla zysku, bo szkoła wyższa nie jest instytucją komercyjną. Czesne nie może przewyższać niezbędnych kosztów kształcenia, nie znajdujących pokrycia w środkach publicznych, z których finansowana jest baza dydaktyczna. Zwróciliśmy też uwagę na zachowanie proporcji – liczba studentów płacących za naukę nie powinna być większa w skali uczelni od liczby ich niepłacących kolegów – oraz na gwarancje takiej samej jakości kształcenia na studiach dziennych, wieczorowych i organizowanych we wszystkich innych formach.

Polityka 47.2000 (2272) z dnia 18.11.2000; Komentarze; s. 13
Reklama