Nie było w dziejach ludzkości bardziej rozpolitykowanego okresu niż grecka starożytność. W całym helleńskim świecie toczyła się nieustanna dyskusja o tym, który z ustrojów zasługuje na miano najlepszego. Wielcy teoretycy – Platon i Arystoteles – nie mogli się nawet zgodzić co do tego, ile istnieje ich podstawowych rodzajów (pierwszy uważał, że cztery, drugi – że sześć). Praktyka polityczna była jeszcze bogatsza; Arystoteles miał opisać aż 158 ustrojów różnych greckich poleis. Bez względu na to, który – teoretycznie czy praktycznie – uznawano za najlepszy, całkowita zgoda panowała co do najpodlejszego z nich: tyranii.
Dla Greków, najbardziej ze wszystkiego ceniących sobie wolność, tyrania stała się politycznym synonimem zła absolutnego, zaś osoba tyrana obiektem powszechnej nienawiści. Dążenie do tyranii było najcięższym oskarżeniem, jakie mogło paść na ambitnego polityka, często skutecznie eliminując nawet najwybitniejsze i najbardziej zasłużone jednostki. Grecka obsesja na punkcie tyranii miała jednak uzasadnienie; bliższych i dalszych (historycznie i geograficznie) przykładów nie brakowało.
Czym więc była tyrania? Arystoteles w „Polityce” podaje zwięzłą i budzącą grozę definicję: to rządy jednego człowieka, który sam panuje nad wszystkimi ku swej jedynie korzyści. Innymi słowy, istotą tyranii jest despotia, czyli taki stosunek pomiędzy władzą a obywatelem, jaki panuje między panem i niewolnikiem.
Zdobycie władzy
W jakich okolicznościach w świecie greckim dochodziło do ustanowienia dyktatury? Jeśli prześledzimy choćby kilka z bardzo wielu przykładów, okaże się, że można z matematyczną niemal dokładnością wyprowadzić wzór na tyrana i opisać zbiór warunków koniecznych dla zaistnienia ustroju despotycznego.