Galerie Droga Kołymska 12 stycznia 2011 Niektóre z przydrożnych łagrów zachowały się do dziś. Michał Książek / Polityka Niektóre z jezior w dolinie Indygirki powstały po ostatnim zlodowaceniu, inne 60 lat temu wydłubali łagiernicy, ryjąc w wiecznej zmarzlinie żwir na nasyp drogi Magadan-Jakuck. Tu nie ma innej drogi. Michał Książek/Polityka Droga przecina Ojmiakon jak blizna po GUŁAGU. Michał Książek/Polityka W jej pobliżu można znaleźć resztki łagrów. Michał Książek/Polityka Porzucony sprzęt: wagoniki, którymi wywożono urobek... Michał Książek/Polityka i tory kolejki z zakładu metalurgicznego im. Stalina. Michał Książek/Polityka Liesopował (wycinka lasu) z czasów Stalina od współczesnych zrębów odróżnia obecność krzyży. Michał Książek/Polityka Miejsce gdzie stał barak rozpoznać nietrudno nawet po 50 latach, nawet pod kopnym śniegiem. Po środku prostokąta widoczne pozostałości paleniska (łagier No 3). Michał Książek/Polityka To już współczesny słup graniczny, a nie nagrobek zesłańca. Reporterów i turystów zwodzi ta sama co w łagrach technika wykonania napisu: jest wykłuty w blasze. Michał Książek/Polityka W Tomtorze (nazywanym wówczas Boroghon) zachował się do dziś budynek poczty, gdzie Warłam Szałamow odbierał i zostawiał listy do Borysa Pasternaka. Michał Książek/Polityka Tomtor znany jest bardziej z niskich temperatur niż drogi, którą w nieludzkich warunkach budowali więźniowie GUŁAGU. Michał Książek/Polityka Więźniów nie ma już pośród żywych, ale Klara Siemionowna widziała GUŁAG na własne oczy. Michał Książek/Polityka W jej opowieści jak i w innych relacjach z czasów GUŁAGU powtarza się motyw, że wielu ludzi uratowały zające. Jak je łapać wie Żenia Bułgakow. Michał Książek/Polityka Nieopodal Tomtoru, tuż przy trasie mieszka i hoduje jakuckie kuce Mikołaj Timofiejewicz, powiernik wspomnień więźnia GUŁAGU Leontiewa. Kilometr od jego domku istniała robocza zona i łagier. Michał Książek/Polityka Dzięki zającom żyje też dziad Hucuł, zesłany do Jakucji jako bezprizorny, jeszcze za życia Stalina. Michał Książek/Polityka Pomniki na Syberii stawia się też jednak oprawcom: popiersie Stalina w wiosce Amga. Postawiono je w 2009 r. Stąd pochodził Iwan Leontiew. Michał Książek/Polityka Jakuci i Eweni mówią jednak, że pomnikiem jest sama droga, zbudowana z piasku, kamieni i ludzkich kości. Michał Książek/Polityka W pobliżu Tomtoru, tuz przy trasie, w latach 90. powieszono dzwon upamiętniający ofiary GUŁAGU. Michał Książek/Polityka Autor reportaży o GUŁAGU Tomasz Kizny zauważył kiedyś, że ciemna i smutna historia ZSRR działa się często w malowniczym krajobrazie. Widok na trasę z łagru No3. zmiany klimatyczne Więcej na ten tematREPORTAŻ: Jakutów wspomnienia o łagrach